"ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα"
Ευαγγέλιο-Απόστολος, σχολιασμός
Εὐαγγέλιον: (Ματθ. δ΄ 12-17)
12 Ἀκούσας δὲ ὁ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν, 13 καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καπερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ, 14 ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· 15 γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, 16 ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. 17 Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
«Μετανοεῖτε»
Ἀκούσαμε στὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα σήμερα, Κυριακὴ μετὰ τὰ Φῶτα, ὅτι ὁ Κύριος μετὰ τὴ φυλάκιση τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἄρχισε νὰ κηρύττει συστηματικά. Καὶ τί ἔλεγε; «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Καλοῦσε σὲ μετάνοια· διότι, ἔλεγε ὁ Κύριος, ἔχουν πλησιάσει οἱ ἡμέρες κατὰ τὶς ὁποῖες θὰ εἶναι δυνατὸν νὰ μετάσχουν οἱ ἄνθρωποι στὴ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν καὶ νὰ ἀπολαύσουν τὰ ἀγαθά της. Τὸ κήρυγμα λοιπὸν τοῦ Κυρίου ἦταν κήρυγμα μετανοίας. Τὸ κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας διαμέσου τῶν αἰώνων εἶναι κήρυγμα μετανοίας. Γιατί ὅμως; Ἂς δοῦμε πολὺ σύντομα γιατί εἶναι τόσο σπουδαία ἡ μετάνοια καὶ πῶς θὰ τὴν κατορθώσουμε.
1. Ἡ σπουδαιότητα τῆς μετανοίας
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος γιὰ τὸν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι εὐτυχισμένος μόνο ὅταν βρίσκεται σὲ κοινωνία μαζί Του. Καὶ ἀντίστροφα, εἶναι δυστυχισμένος ὅταν χάνει τὸν Θεό, ὅταν ἀπομακρύνεται ἀπὸ Αὐτόν.
Τί χωρίζει ὅμως τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό; Δὲν τὸν χωρίζουν οὔτε ἡ νιότη του, οὔτε τὰ γηρατειά του, οὔτε ὁ πλοῦτος ἢ ἡ φτώχεια του, οὔτε ἡ ὑγεία ἢ ἡ ἀρρώστια του, οὔτε ὁ ἔπαινος ἢ ἡ καταφρόνηση τῶν ἀνθρώπων· τὸν χωρίζει ἡ ἁμαρτία, ποὺ ὁ ἴδιος ἐπιλέγει ἐλεύθερα. Τὸ δηλώνει ὁ προφήτης Ἡσαΐας: «Τὰ ἁμαρτήματα ὑμῶν διιστῶσιν ἀναμέσον ὑμῶν καὶ ἀναμέσον τοῦ Θεοῦ» (Ἡσ. νθ´ [59] 2). Τὰ ἁμαρτήματά σας δημιουργοῦν χωρισμὸ καὶ διάσταση ἀνάμεσα σ᾿ ἐσᾶς καὶ στὸ Θεό.
Μάλιστα ὅσο πιὸ πολὺ ἁμαρτάνει κανείς, τόσο πιὸ πολὺ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό. Καὶ τὸ φοβερότερο: Ἁμαρτάνουν ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ ἄνθρωποι κάθε μέρα τῆς ζωῆς τους. «Πολλὰ γὰρ πταίομεν ἅπαντες», σημειώνει ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος (Ἰακ. γ´ 2).
Μπορεῖ ὁ ἁμαρτωλὸς νὰ ξαναβρεῖ τὸν Θεό;
Ναί! Πῶς; Διὰ τῆς μετανοίας· ἂν μετανοήσει. Γι᾿ αὐτὸ ἡ μετάνοια ἀποτελεῖ τὸ κεντρικὸ σημεῖο τοῦ κηρύγματος τοῦ Κυρίου· διότι εἶναι τὸ μοναδικὸ φάρμακο γιὰ τὴν πιὸ μεγάλη ἀρρώστια τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ἁμαρτία του. Εἶναι τὸ μόνο μέσο γιὰ νὰ ξαναβρεῖ τὸν Θεό, τὴν πηγὴ τῆς εὐτυχίας του.
Ἀλλὰ πῶς θὰ κατορθώσουμε τὴ μετάνοια;
2. Πῶς θὰ μετανοήσουμε
Ἡ μετάνοια εἶναι ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἕνα πνευματικὸ θαῦμα, θαυμαστὴ ἀπελευθέρωση τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ διαβόλου καὶ ἐπιστροφή του στὸ Θεό. Γιὰ νὰ ζήσουμε λοιπὸν τὴ μετάνοια, πρέπει νὰ ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ μᾶς τὴ χαρίσει.
Δὲν ἀρκεῖ ὅμως μόνο αὐτό. Ἡ μετάνοια εἶναι ἐπίσκεψη τῆς θείας Χάριτος στοὺς ἀξίους, σ᾿ ἐκείνους ποὺ ἀγωνίζονται νὰ μετανοοῦν. Σὲ τί ὅμως συνίσταται ἡ ἀληθινὴ μετάνοια, ποιὰ εἶναι τὰ βασικὰ γνωρίσματά της, ὥστε νὰ τὰ καλλιεργήσουμε;
Πρῶτα-πρῶτα αὐτὸς ποὺ μετανοεῖ, ἀναγνωρίζει τὴν ἁμαρτωλότητά του καὶ συναισθάνεται τὴν ἐνοχή του. Παραδέχεται ὅτι ἁμάρτησε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι πρόδωσε τὴν ἀγάπη Του.
Ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητος συνοδεύεται ἀπὸ τὴ συντριβή, τὸ κύριο γνώρισμα τῆς μετανοίας. Ὅποιος μετανοεῖ, συντρίβεται, δηλαδὴ πονάει ψυχικά. Ἀλλὰ αὐτὸς ὁ πόνος δὲν εἶναι ἡ ταραχὴ ἀπὸ τὶς τύψεις τῆς συνειδήσεως, οὔτε ἡ ἀπελπισία καὶ βαθιὰ μελαγχολία, ποὺ παραλύουν καὶ ἀχρηστεύουν τὸν ἄνθρωπο. Ὁ πόνος τῆς μετανοίας εἶναι βαθὺς μέν, ἀλλὰ ἥσυχος καὶ εἰρηνικός· ἀναμεμιγμένος μὲ τὴν ἐλπίδα στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἡ συντριβὴ ἐκδηλώνεται μὲ πολλὲς καὶ θερμὲς προσευχὲς στὸ Θεὸ γιὰ τὴν ἄφεση καὶ μὲ τὴν εἰλικρινὴ καὶ ταπεινὴ ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτιῶν στὸ Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως.
Τέλος, αὐτὸς ποὺ μετανοεῖ, ἐγκαταλείπει τὴν προηγούμενη ζωή του μὲ ὅλη του τὴν καρδιά, μισεῖ τὴν ἁμαρτία καὶ ἀποφασίζει σταθερὰ νὰ ζήσει καινούργια ζωή, σύμφωνη μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς ποὺ μετανοεῖ ἀληθινὰ καὶ ὁριστικά, ἀγωνίζεται νὰ μὴν ξανακάνει τὴν ἁμαρτία γιὰ τὴν ὁποία μετανόησε, νὰ καρποφορήσει «καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας» (Ματθ. γ´ 8).
* * *
Ἀνέτειλε τὸ νέο ἔτος καὶ τὸ ὑποδεχθήκαμε μὲ πολλὲς εὐχές. Γιὰ νὰ ἀνατείλει ὅμως στὴν καρδιά μας ὁ νοητὸς Ἥλιος τῆς Δικαιοσύνης, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, δὲν ἀρκοῦν οἱ εὐχὲς ποὺ ἀνταλλάξαμε καὶ ἡ ἀλλαγὴ τῆς χρονολογίας, ἀλλὰ χρειάζεται ἡ ἀλλαγὴ τοῦ νοῦ καὶ ὁ προσωπικός μας ἀγώνας. Ἀπαιτεῖται ἀπόφαση μετανοίας. Αὐτὸ ἂς ἀγωνισθοῦμε νὰ ἀποκτήσουμε στὴ νέα χρονιά, αὐτὸ ἂς ζητήσουμε ἀπὸ τὸν Κύριό μας. Καὶ τότε ὄντως θὰ ζήσουμε νέο ἔτος, θὰ βάλουμε πραγματικὰ καινούργια ἀρχὴ στὴ ζωή μας, θὰ ζοῦμε ἀπὸ αὐτὴ τὴ ζωὴ τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Απόστολος: Εφεσ. δ΄ 7-13
Αδελφοί, ἑνὶ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ. 8 διὸ λέγει· ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. 9 τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; 10 ὁ καταβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα. 11 καὶ αὐτὸς ἔδωκε τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους, 12 πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, 13 μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ.
Μέσα στη χάρη του Θεού
Κυριακή μετά τα Θεοφάνεια και όλη η κτίση είναι λουσμένη στο φως και τη χάρη του Θεού. Η Χάρη του Θεού καταυγάζει όλους τους πιστούς. Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας αναφέρεται σ’ αυτή τη δωρεά της Χάριτος του Θεού. Λέει λοιπόν ο απόστολος Παύλος ότι στον καθένα μας ξεχωριστά ο Θεός έδωσε τη χάρη του. Δεν την έδωσε όμως σε όλους το ίδιο. Αλλά στον καθένα μας σύμφωνα με το μέτρο της σοφίας και της δικαιοσύνης του. Γι’ αυτό κάποιος ψαλμός λέει προφητικά: Όταν ο Χριστός με την Ανάληψή του ανέβηκε στον ουρανό, έδεσε αιχμαλώτους τους εχθρούς του, δηλαδή τον σατανά και το θάνατο, κι έδωσε χαρίσματα στους ανθρώπους. Το ότι όμως ο Χριστός ανέβηκε στους ουρανούς, υποδηλώνει ότι πιο πριν κατέβηκε στη γη μας και έγινε άνθρωπος και θυσιάστηκε για μας. Ο ίδιος ο Χριστός που κατέβηκε στη γη, ο ίδιος ανέβηκε πάνω απ’ τους ουρανούς για να γεμίσει με την παρουσία του και τις δωρεές του τα πάντα.
Διότι ο Κύριός μας από τον ένδοξο θεϊκό του θρόνο είναι ο δωρεοδότης βασιλεύς και χορηγός κάθε αγαθού. Εδώ όμως γεννιέται ένα ερώτημα: Πριν από την Ανάληψή του ο Θεός δεν χορηγούσε τα αγαθά του στους ανθρώπους; Ο Θεός πάντοτε δώριζε στους ανθρώπους από τον ανεξάντλητο πλούτο των αγαθών του. Όμως πριν από τη Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου, ο άνθρωπος δεν ήταν δεκτικός των θείων δωρεών. Δεν μπορούσε ούτε και άντεχε ο άνθρωπος να πλουτίσει με τα θεία δώρα. Διότι ήταν υπόδουλος στην αμαρτία και τον διάβολο. Μετά την Πεντηκοστή όμως κάθε πιστός μπορεί να δεχθεί ασυγκρίτως μεγαλύτερες δωρεές. Τώρα πλέον ο Θεός δεν χαρίζει μόνο κάποια από τα αγαθά του, αλλά γεμίζει τον άνθρωπο με κάθε θεϊκό αγαθό. Μέσα στην άπειρη αγάπη του δεν κρατά για τον εαυτό του τα άπειρα πλούτη του, αλλά μας τα δωρίζει. Μας χαρίζει ό,τι υψηλό μπορούμε να ποθήσουμε ή να σκεφτούμε. Αναζητούμε τη χαρά, την ευτυχία; Ο Χριστός είναι η χαρά μας και την προσφέρει μέσα μας ολοκληρωμένη. Απουσιάζει η ειρήνη στην καρδιά μας; Ο Χριστός είναι η ειρήνη μας, η οποία ξεπερνά κάθε ανθρώπινη κατανόηση. Μας λείπει η αγάπη; Ο Χριστός είναι η αγάπη. Μεγαλύτερη αγάπη από τη δική του κανείς δεν μπορεί να έχει. Και μας την προσφέρει. Διψούμε για γνώση; Στον Χριστό υπάρχουν όλοι οι θησαυροί της σοφίας και μ’ αυτούς μας πλουτίζει. Τρέμουμε τον θάνατο; Διψούμε για ζωή; Ο Χριστός είναι η Ζωή μας· ζώντας με τον Χριστό έχουμε ζωή, και ξεχείλισμα ζωής. Η αμαρτία και ο θάνατος δεν έχουν πλέον τη δύναμη που είχαν. Κι εμείς ζούμε πλέον με την προσδοκία της αιωνιότητας. Ακόμη κι αν έλθουν στη ζωή μας στενοχώριες και πίκρες, αρρώστιες και θάνατοι, δεν χάνουμε την ειρήνη μας, την ελπίδα μας, τη χαρά μας. Διότι έχουμε μέσα μας τον ίδιο τον Χριστό. Αυτός μας πλουτίζει με όλες τις δωρεές και τις χάριτές του.
Πνευματικά τέλειοι
Στη συνέχεια του αποστολικού αναγνώσματος ο απόστολος Παύλος τονίζει ότι ο Θεάνθρωπος Κύριος έδωσε διαφορετική αποστολή και χαρίσματα σε κάθε διάκονο της Εκκλησίας του. Άλλους τους έθεσε Αποστόλους, άλλους Προφήτες, άλλους Ευαγγελιστές, άλλους Ποιμένες και Διδασκάλους. Κι όλες αυτές τις διαφορετικές κλήσεις τις έδωσε μ’ ένα μεγάλο και άγιο σκοπό: για να καταρτιζόμαστε οι πιστοί και να οικοδομούμαστε, έτσι ώστε να φθάσουμε κάποτε να έχουμε όλοι την ίδια αληθινή πίστη και την τέλεια γνώση του Υιού του Θεού· να έχουμε τέτοια πρόοδο και ωριμότητα, ώστε να γίνουμε πνευματικά τέλειοι έχοντας τις δωρεές και την πνευματική τελειότητα του Χριστού.
Στο δεύτερο αυτό μέρος του αποστολικού αναγνώσματος ο απόστολος Παύλος μας λέγει μεγάλες και υψηλές αλήθειες. Μας περιγράφει πού μπορεί να φθάσει ο άνθρωπος όταν ζει μέσα στη χάρη και την ευλογία του Θεού. Και αναφέρει τρία επίπεδα πνευματικής προόδου: πρώτο επίπεδο η τέλεια πίστη, δεύτερο η τέλεια γνώση, και τρίτο η τέλεια μετοχή στις δωρεές και την αγιότητα του Χριστού. Καθώς όμως εμείς τα ακούμε όλα αυτά, γεμίζουμε με δέος και απορία: Ποιος από εμάς μπορεί να φθάσει σ’ αυτά τα μεγάλα και δυσθεώρητα ύψη των αγίων; Κανείς με τις δικές του δυνάμεις. Όλα αυτά τα μεγάλα και υψηλά τα χαρίζει ο Θεός με τη χάρη του. Και τότε τι ζητά από μας; Ζητά να γινόμαστε δεκτικά δοχεία της Χάριτός του· να ζούμε μέσα στην Εκκλησία του με πίστη και υπακοή· να δεχόμαστε καθημερινά την πνευματική καλλιέργεια των ποιμένων και διδασκάλων της Εκκλησίας του· ακολουθώντας τα ίχνη του Χριστού. Αυτόν να πιστεύουμε, Αυτόν να αγαπούμε, Αυτόν να λατρεύουμε, Αυτόν να ζούμε. Να αφήνουμε τη χάρη του να γεμίζει την ψυχή μας, να μεταμορφώνει τη ζωή μας. Κι όσο περισσότερο θα επιθυμούμε την παρουσία του Χριστού, τόσο περισσότερο στην ψυχή μας θα εισέρχεται η ζωή του Θεού. Κι όλα μέσα μας θα γίνονται φως, αγιασμός, ουρανός. Αυτός είναι ο προορισμός μας, αυτός είναι και ο καθημερινός μας αγώνας.