Εὐαγγελίζου γῆ χαρὰν μεγάλην, αἰνεῖτε οὐρανοὶ Θεοῦ τὴν δόξαν
Τὸ πνεῦμα τῆς 25ης Μαρτίου 1821
Ἤγγειλεν Υἱὸν Ἄγγελος τῇ Παρθένῳ,
Πατρὸς μεγίστης Βουλῆς μέγαν.
Γήθεο τῇ Μαρίῃ ἔφατ' Ἄγγελος εἰκάδι πέμπτῃ.
Σήμερα η εκκλησία μας γιορτάζει το χαρμόσυνο μήνυμα της θείας ενσάρκωσης, που με τόσο σαφή τρόπο μας το παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιο του (κεφ. Α' στίχ. 26-38). Την ήμερα αυτή, ο θεόσταλτος αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαρία, στη Ναζαρέτ και της ανήγγειλε ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό. Και Όταν η Παρθένος αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατό να συλλάβει χωρίς άνδρα, ο αρχάγγελος της απάντησε ότι «το Άγιο Πνεύμα θα έλθει σε σένα και η δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει» Τότε η σεμνή κόρη, η Παρθένος Μαρία, του απάντησε ταπεινά. «Ιδού λοιπόν, η δούλη του Κυρίου. Ας γίνει το θέλημα Εκείνου». και καθώς ο Γαβριήλ εξαφανίστηκε από μπροστά της, συντελέστηκε το μεγαλύτερο μυστήριο της ανθρωπότητας. με τρόπο υπερφυσικό, η Παρθένος συνέλαβε στην άχραντη κοιλιά της, τον Υιό και Λόγο του Θεού. Εκείνον πού με την εκούσια θυσία του επάνω στο Σταυρό, έσωσε το ανθρώπινο γένος από τον αιώνιο θάνατο και την καταστροφή στην οποία είχε οδηγηθεί μετά την πτώση των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο και την εμφάνιση της αμαρτίας στον κόσμο.
Αξίζει, όμως, να δούμε πως οι εμπνευσμένοι υμνωδοί της Εκκλησίας μας έψαλαν το κοσμοσωτήριο άγγελμα: «Σήμερον χαράς Ευαγγέλια παρθενική πανήγυρις τα κάτω τοις άνω συνάπτεται• ο Αδάμ καινουργείται η Εύα της πρώτης λύπης ελευθερούται και η σκηνή της καθ' ημάς ουσίας τη θεώσει του προσληφθέντος φυράματος ναός Θεού κεχρημάτικεν. Ω μυστήριον! ο τρόπος της κενώσεως άγνωστος, ο τρόπος της συλλήψεως άφραστος. Άγγελος λειτουργεί τω θαύματι παρθενική γαστήρ τον Υίόν υποδέχεται, Πνεύμα άγιον καταπέμπεται Πατήρ άνωθεν ευδοκεί, και το συνάλλαγμα κατά κοινήν πραγματεύεται βούλησιν εν ω και δι' ου σωθέντες, συνωδά τω Γαβριήλ, προς την Παρθένον βοήοωμεν χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου, εξ ης ή σωτηρία, Χριστός ο Θεός ημών, την καθ' ημάς προσλαβόμενος φύσιν προς εαυτόν έπανήγαγεν».
Οι αρχές της εορτής του Ευαγγελισμού δεν είναι επακριβώς γνωστές. Το γεγονός ότι η Αγία Ελένη έκτισε στη Ναζαρέτ βασιλική, στην οποία περιλαμβανόταν κατά παράδοση ο οίκος της Θεοτόκου, όπου αυτή δέχθηκε τον Ευαγγελισμό, επέδρασε ίσως στη σύσταση τοπικής εορτής. Οι πρώτες μαρτυρίες περί αυτής ευρίσκονται στον Άγιο Πρόκλο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, το 430 μ.Χ. και στο Πασχάλιον Χρονικόν (624 μ.Χ.), όπου χαρακτηρίζεται ως συσταθείσα στις 25 Μαρτίου από τους θεοφόρους δασκάλους. Η μεγαλοπρεπής πανήγυρη του Ευαγγελισμού ετελείτο από τους Βυζαντινούς στο ναό των Χαλκοπρατείων, όπου παρίσταντο και οι αυτοκράτορες.
Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα)
Ἦχος δ’.
Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καί τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καί Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.
Τὸ πνεῦμα τῆς 25ης Μαρτίου 1821
Σήμερα γιορτάζουμε διπλὴ γιορτή. Τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου καὶ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Ἑλλάδας. Ἐκεῖ στὴ γῆ τῆς Ἰουδαίας, τὴ χώρα τῶν θεόπνευστων προφητῶν, ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, σὰν σήμερα προσφέρει τὸν κρίνο στὴ σεμνὴ Παρθένο καὶ εὐαγγελίζεται τὴ Γέννηση τοῦ Σωτήρα τῆς ἀνθρωπότητας.
Ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα, στὴ γῆ τῆς σοφίας, τῶν ἡρώων καὶ τῶν ἡμίθεων, στὴν ἁγιοφρούρητη Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας ἕνας ἐμπνευσμένος Ἱεράρχης, ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, ὑψώνει τὸ Λάβαρο, τῆς Λευτεριᾶς πέπλο, καὶ εὐαγγελίζεται μὲ τὰ προφητικὰ λόγια του, ξέχειλα ἀπὸ πατριωτικὸ παλμὸ καὶ τρεμάμενα ἀπὸ ἱερὴ συγκίνηση, τὴ λύτρωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τὴ μυσαρὴ τυραννία.
Ἡ τρισένδοξη ἑλληνικὴ φυλή, ἡ γεννήτρα κάθε ὑψηλοῦ καὶ ὡραίου ποὺ φώτισε καὶ ἐκπολίτισε τὸν κόσμο μὲ τὰ ὡραιότερα προϊόντα τοῦ πνεύματος καὶ τῆς τέχνης, καθάριος ἑλληνικὸς πακτωλός, ὑπέκυψε πρὶν ἀπὸ πέντε αἰῶνες στὸν ἀγριότερο καὶ αἱμοσταγέστερο κατακτητή, ὅμοιο τοῦ ὁποίου δὲ γνώρισε ὡς τώρα ὁ κόσμος.
Ἡ βασιλίδα τῶν πόλεων, ὁ φωτεινὸς φάρος ὁλόκληρης χιλιετηρίδας γίνεται ἡ ἕδρα τῶν ἀλαζόνων σαρικοφόρων τοῦ Ἰσλάμ. Ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας, τῆς Σοφίας τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ θαῦμα καὶ καύχημα τῆς Ὀρθοδοξίας, γνωρίζει τὸν ἐμπαιγμὸ καὶ σκιάζεται ἀπὸ τοὺς μιναρέδες τῶν κηρυγμάτων τοῦ Ἀλλάχ. Τί τραγικὴ εἰρωνεία καὶ τί θλιβερὸ κατάντημα! Βουβὸς μάρτυρας τοῦ σαρδόνιου γέλωτα τῶν νυχτοκοράκων τοῦ Μωάμεθ καὶ τῶν ἀπαίσιων κρωγμῶν τῶν μελλοθάνατων κύκνων τὴ θλιβερὴ ὥρα τοῦ χαλασμοῦ καὶ τῆς ἀφάνειας.
Χειρότερη λύση ἑνὸς ἐθνικοῦ δράματος δὲ μποροῦσε νὰ ἐπιφυλάξει ἡ μοίρα σ᾿ ἕναν τόπο κι ἕνα λαὸ ποὺ τόσους θριάμβους πέτυχε καὶ τόσο κάλλος σκόρπισε. Ἡ ἐλευθερία φυγαδεύεται σὰν φυγόδικος ἐπικηρυγμένος κακοῦργος καὶ τὸ ζοφερὸ σκοτάδι πνίγει τὴν ἀνάσα τῶν σκλάβων μὲ τὴ σφιχτὴ θηλιὰ τῆς πικρῆς σκλαβιᾶς.
Οἱ πανανθρώπινες ἀξίες, γιὰ τὶς ὁποῖες τόσο ἀγωνίστηκαν οἱ Ἕλληνες καὶ τόσο αἷμα πρόσφεραν σὰν σκληρὸ τίμημά τους, καταρρακώνονται ἀπὸ τὸ μολυσμένο χνῶτο τοῦ κατακτητῆ.
Ῥαγιᾶς εἶναι ὁ Ἕλληνας. Ὃν εὐτελές, ποὺ δὲν δικαιοῦται νὰ ἐξουσιάζει τίποτε στὴ ζωὴ αὐτή. Μήτε οἰκογένεια, μήτε τιμή, μήτε ἀξιοπρέπεια. Δὲν ὁρίζει γυναίκα, σπίτι, παιδιὰ καὶ περιουσία. Δουλεύει σκληρὰ κι ὁλόμοχθα γιὰ νὰ γεμίζει τὸ ἀμπάρι τοῦ ἀφέντη καὶ φέρνει παιδιὰ στὸν κόσμο γιὰ νὰ γίνουν γενίτσαροι, ποὺ θὰ τοῦ πάρουν τὴν ἴδια τὴν ψυχή του.
Κάθε ἀνθρώπινη ἀξία ποδοπατεῖται βάναυσα. Οἱ ἄνθρωποι τοῦ πνεύματος καὶ οἱ δημιουργοὶ πνευματικῶν ἔργων ξεριζώνονται ἢ ἀποκεφαλίζονται σὰν μάρτυρες τῆς Πίστης καὶ τῆς Πατρίδας.
Ἡ ἔνδοξη γῆ σφαδάζει κάτω ἀπὸ τὸ πέλμα τοῦ σκληρότερου τῆς ἱστορίας δεσποτισμοῦ. Ποτάμια τὰ δάκρυα κι ὠκεανοὶ τὰ αἵματα. Ἀλλ᾿ ὁ Ἕλληνας δὲ χάνει τὴν ἐθνικὴ πυξίδα του. Δὲν ἀποπροσανατολίζεται. Δὲ χάνει τὴ γενιά του σὲ πεῖσμα τοῦ χώρου καὶ τοῦ πανδαμάτορα χρόνου. Ἀκλόνητος κυματοθραύστης στὴ θύελλα καὶ στὸ βοριά, θεριεύει στὰ βάθη τῆς ψυχῆς του ἡ ἀκλόνητη πίστη στοὺς θρύλους καὶ στὶς παραδόσεις, στὰ παλιὰ τρόπαια τῆς φυλῆς. Αὐτὴ ζωντανεύει τὰ ὄνειρά του, περισαρκώνει τοὺς ὁραματισμοὺς καὶ τρέφει τοὺς καημούς του.
Πίστη καὶ Πατρίδα, Χριστὸς καὶ ἐλευθερία. Γι᾿ αὐτὰ τὰ δυὸ πολεμᾶ· κι ἂν δὲν τὰ κερδίσει, τί ὠφελεῖ νὰ ζήσει;
Ψηλὰ βουνὰ κι ἀπάτητα καὶ πάντα χιονισμένα. Βουνὰ ψηλά, ἀξετίμητα, τῶν σταυραετῶν λημέρια. Βουνὰ ποὺ γιγάντωσαν τὰ μαρμαρωμένα στήθια τους καὶ δέχτηκαν στὴ στοργικὴ ἀγκαλιά τους τοὺς ἀπαράμιλλους ἐραστὲς τῆς ἐλευθερίας καὶ τραγούδησαν περήφανα τὸ λακωνικὸ καὶ ρηξικέλευθο ὅρκο:
«Ἐλευθερία ἢ θάνατος»
Πόσο χαρμόσυνα, πόσο γλυκὰ καὶ ρυθμικὰ ἀντηχεῖ στὶς καρδιὲς τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ Μεγάλου μας Ἀγώνα ὁ ὅρκος αὐτός! Τοὺς συγκλονίζει σύγκορμα καὶ ἀναγαλλιάζει τὶς ψυχές τους! Πόση συνέπεια κι ἀμετακίνητη ἀπόφαση στὴν ἐκτέλεση τοῦ καθήκοντος! Τὸ μεγάλο χρέος ἀγγίζει τὰ ὅρια τοῦ θαύματος. Οἱ μεγάλοι πρωταγωνιστές, γνωστοὶ καὶ ἄγνωστοι, στολίζουν μὲ τὸ μάλαμα τῆς θυσίας τους τὸ χρυσοποίκιλτο τῆς Ἱστορίας περιδέραιο.
Κάθε κλαρὶ καὶ φλάμπουρο, κάθε πηγὴ λημέρι. Ἀνοίγουν οἱ τάφοι τῶν παλιῶν ἡρώων καὶ βγαίνει ἀπ᾿ τὰ κόκαλά τους ἡ Ἐλευθερία. Τὸ χῶμα πίνει λαίμαργο τῆς λευτεριᾶς τὸ τίμημα. Κι εἶναι λίγο καὶ ἀκριβό, βάλσαμο καὶ φυλαχτὸ μιᾶς περιούσιας, πλὴν τρισάθλιας φυλῆς, στοὺς μαύρους χρόνους τοῦ δουλικοῦ βραχνᾶ.
Φωτιὰ καὶ στάχτη, καπνὸς καὶ σίδερο ρημάζουν τὴ μαρτυρικὴ καὶ ἱερὴ γῆ τῶν μεγάλων ἰδεῶν, τῶν μεγάλων ἄθλων στὴν εἰρήνη καὶ στὸν πόλεμο. Ἀπὸ φλόγες ἡ Ἑλλάδα ζωσμένη πορεύεται στὸ δρόμο τοῦ μεγάλου χρέους, γιατί ἡ ζωὴ τὴν ἔταξε νὰ φυλάει Θερμοπύλες. Μεγάλος λαός, μεγάλος ἀγώνας, μεγάλοι ἡγέτες, μεγάλοι ἥρωες. Ὅλοι χλευάζουν τὴ συντριπτικὴ ὑπεροχὴ τῶν ὅπλων τοῦ στραγγαλιστῆ παντὸς ἰδανικοῦ καὶ τοῦ καταλύτη κάθε ὡραίου καὶ ὑψηλοῦ. Βαρβαρικὸς ὁδοστρωτήρας, ποὺ μπροστὰ στὸν ἀνομολόγητο σκοπό του ἰσοπεδώνει ἀδίστακτα κι ἀνερυθρίαστα, ἀναίσθητα κι ἀχαρακτήριστα καὶ τὴν πιὸ δίκαιη φωνὴ διαμαρτυρίας. Συμβιβασμὸς κανένας δὲ χωράει: «Καλύτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή, παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή», ἀντηχοῦν οἱ λαγκαδιὲς καὶ τὰ φαράγγια, γιὰ νὰ σκορπίζουν στὶς σκλαβωμένες ψυχὲς γλυκύτατη ἀνατριχίλα καὶ ρίγος ἐθνικῆς ἀνάτασης. Ἐπιτέλους, ἔφτασε ἡ μεγάλη στιγμὴ γιὰ νὰ ἐξοφληθοῦν παλαιοὶ λογαριασμοὶ καὶ νὰ ὑπογραφοῦν μὲ αἷμα τὰ συμβόλαια καὶ τὰ πρωτόκολλα τῆς τιμῆς.
Ὁ Τύραννος μαίνεται, σφάζει, ἀπαγχονίζει, καίει, φυλακίζει, ἀτιμάζει, βρυχιέται καὶ μουγκρίζει. Ὀργὴ σὰν ἀστραπὴ ξεσπάει στὰ ἀνυπεράσπιστα πλήθη ποὺ σπαράζουν στὰ βδελυρὰ νύχια τῶν αἱμοβόρων τυράννων, ποὺ δὲν ἔχουν τίποτε νὰ ζηλέψουν ἀπὸ τὸ βασίλειο τῆς ζούγκλας.
Ἑφτὰ χρόνια ἡ Ἑλλάδα γίνεται τὸ θέατρο τῆς μεγάλης ἐποποιΐας, τοῦ αἵματος καὶ τῆς φρίκης. Καὶ δίπλα στοὺς μεγάλους μας ἀγωνιστές, ξεχωρίζουν μεγάλες εὐρωπαϊκὲς μορφές, λάτρισσες τοῦ πανάρχαιου Ἑλληνικοῦ μεγαλείου, ποὺ ὁλοκληρώνουν τὸ πρὸς τὴν Ἑλλάδα ὀφειλόμενο χρέος μὲ τὴν προσφορὰ τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς τους. Εἶναι οἱ μεγάλοι φίλοι μας, ἀκραιφνεῖς ἀγωνιστὲς καὶ ὑποστηρικτὲς τῶν πανανθρώπινων δικαίων καὶ τῶν ἀπαράγραπτων δικαιωμάτων τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Χάρισαν στὴν Ἑλλάδα τὰ χρόνια, τὴν περιουσία καὶ τὸ τέλος τῆς ζωῆς τους. Τί ἄλλο μποροῦσαν νὰ τῆς προσφέρουν; Ἕνας μονάχα ἦταν ὁ πόθος τους: Ἢ νὰ πεθάνουν στὸν ἁγιασμένο αὐτὸν τόπο, ὅπως οἱ ἴδιοι διακήρυτταν, ἢ νὰ δοῦν τὴν ἐλευθερία ἀναθάλλουσα καὶ πάλι στὴ γῆ τῶν πατέρων της. Εἶναι οἱ μεγάλοι εὐεργέτες μας στὴν κρίσιμη ἐκείνη στιγμὴ τῆς τιτανομαχίας τοῦ ἔθνους μας, οἱ γνήσιοι, οἱ ἄδολοι Φιλέλληνες, ποὺ διαπνέονταν ἀπὸ ἄκρατο καὶ ἀνυπολόγιστο φιλελληνισμό. Τοὺς σεβόμαστε, τοὺς ἀναγνωρίζουμε καὶ πάντα θὰ τοὺς εὐγνωμονοῦμε.
Τὸ ᾿21 εἶναι γιὰ μᾶς ἀνεκτίμητο ἐθνικὸ κεφάλαιο. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ προσωποποίηση τῆς Δόξας. Εἶναι ἀνάσταση. Μαρτυρεῖ τὴν ἀκατάλυτη δύναμη τῆς φυλῆς μας, τὴ ζωτικότητα καὶ τὸ σφρίγος της. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή μας. Ὅ,τι εἴμαστε σήμερα σὰν κράτος, σὰν ἔθνος, σὰν λαός, τὸ χρωστᾶμε στὸ ἀνεπανάληπτο ᾿21 μας. Αὐτὸ ποὺ ἔγινε τότε, μόνο σὰν θαῦμα μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ. Ἂν γιὰ τὴν πραγματοποίηση ἑνὸς θαύματος χρειάζεται δύναμη ὑπερφυσική, αὐτὴ σίγουρα θὰ τὴ δροῦμε μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ λαοῦ ποὺ ἀγωνίστηκε τὸ ᾿21. Τὸ ᾿21 σήκωσε τὴν ταφόπετρα κι ἀνάστησε ἕνα λαὸ ὁδηγώντας τον ἀπ᾿ τὴν ἀφάνεια στὴν πρωτοπορία, ἀπὸ τὸν τάφο στὴ ζωή, ἀπὸ τὴν αὐταπάτη καὶ τὴν ὀνειροπόληση στὸ φῶς τῆς πραγματικότητας. Ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία στὴν πρωτοπορία τῶν ἐλεύθερων λαῶν. Αὐτὸ θεμελίωσε τὸ μέλλον τοῦ ἔθνους μας καὶ γέννησε τὸ συναίσθημα τῆς ἀσφάλειας καὶ τῆς ὕπαρξης.
Γι᾿ αὐτὸ ἂς στραφεῖ τὴν ἱερὴ τούτη στιγμὴ εὐλαβικὰ ὁ νοῦς μας στοὺς ἀθάνατους ἐκείνους προμάχους τῆς ἐθνικῆς μας ἀποκατάστασης.
Σήμερα ποὺ γιορτάζουμε μὲ βαθιὰ ἱκανοποίηση καὶ ἱστορικὴ ἀναπόληση τὴν ἱερή τους μνήμη, ἂς τοὺς ὑποσχεθοῦμε πὼς θ᾿ ἀποτελοῦν γιὰ μᾶς ἀρχὴ καὶ κανόνα ζωῆς καὶ θὰ διαποτίζουν μὲ τὸ φρόνημά τους τοὺς μεγάλους ἐθνικούς μας ὁραματισμούς. Εἶναι τοῦτο χρέος ἱερό, ἐθνικὴ ἐπιταγή, μέγιστο καθῆκον. Ὁ ἀγώνας τους θὰ εἶναι γιὰ μᾶς ὅρκος τιμῆς κι ἀνδραγαθίας καὶ ἡ μεγάλη τους κληρονομιὰ θὰ διατηρεῖται ἀπὸ μᾶς σὰν κόρη ὀφθαλμοῦ, γιατὶ: «πατρός τε καὶ μητρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων, τιμιώτερον καὶ ἁγιώτερον ἐστὶν ἡ πατρίς».
Ζήτω ἡ 25η Μαρτίου 1821,
Ζήτω ἡ ἀθάνατη Ἑλλάδα!