Μητροπ. Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Είναι, άραγε, αλήθεια, πως η Επιστήμη και η Θρησκεία δεν συμφωνούν, όπως θέλουν να παραστήσουν μερικοί; Για ν’ απαντήσουμε σ’ αυτό,θα ‘πρεπε πρώτα απ’ όλα να ξεχωρίσουμε καλά-καλά τους όρους «Επιστήμη» και «Θρησκεία». Είμαι, δε, βέβαιος, πως η περίφημη «σύγκρουση» της Επιστήμης και Θρησκείας,
δεν έχει καμιά σχέση ούτε με την πραγματική Επιστήμη, ούτε με τον αληθινό Χριστιανισμό.
Κακοί εργάτες της Επιστήμης απ’ τη μία και αδέξιοι κάποτε αντιπρόσωποι της θρησκείας απ’ την άλλη, αυτοί συγκρούονται μεταξύ τους και φορτώνουν τις δικές τους αμαρτίες στις ιδέες που τόσο άσχημα εξυπηρετούν.
Η αλήθεια είναι μία, μ’ όποια μορφή κι’ αν παρουσιάζεται και δεν μπορεί να συγκρούεται με τον ίδιο τον εαυτό της. Αυτής της μίας αλήθείας όργανα είναι η Επιστήμη και η Θρησκεία.
Και η αληθινή Επιστήμη και η αληθινή Θρησκεία δεν είναι παρά η αλήθεια σε δυο διαφορετικές μορφές. Η Επιστήμη είναι αλήθεια για τα φυσικά που ανακαλύπτονται απ’ τους ανθρώπους και η Θρησκεία είναι η αλήθεια για τα υπερφυσικά που αποκαλύπτονται από τον Θεό.
«Σύγκρουση» γίνεται, όταν ξεχασθεί η γραμμή που χωρίζει τις ενέργειές τους και που ενώνει μεταξύ τους και τα δύο αυτά μέσα, με τα οποία η αλήθεια φανερώνεται στον άνθρωπο, που ολόψυχα τη γυρεύει σ’ όλη του τη ζωή.
Οσες φορές, δηλαδή, ο άνθρωπος θέλει να προχωρήσει πιο πέρα απ’ τα πράγματα, που η Επιστήμη μπόρεσε να εξακριβώσει και διατυπώνει θεωρίες για την πιθανή λύση των προβλημάτων, για τα οποία η Θρησκεία έχει μία έτοιμη απάντηση, που δεν θέλει αυτός να τη δεχθεί-εν ονόματι δήθεν της Επιστήμης-τότε έχουμε μία «σύγκρουση» με τις θρησκευτικές αρχές. Μα αυτή η σύγκρουση δεν είναι σύγκρουση της Επιστήμης, αλλά των θεωριών που βγαίνουν έξω απ’ τα βέβαια συμπεράσματα, στα οποία έχει καταλήξει η Επιστήμη. Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη, σήμερα τουλάχιστον, μορφή της συγκρούσεως με τη θρησκεία.
Απ’ την άλλη μεριά, όσες φορές οι αντιπρόσωποι κάποιας Εκκλησίας (ευτυχώς, όχι στην Ανατολική τη δική μας Ορθόδοξη Εκκλησία) νόμισαν πως θίγεται η θρησκευτική πίστη, με επιστημονικές γνώμες που καθόλου δεν πείραζαν τα προβλήματα που ενδιαφέρουν τη Θρησκεία (γιατί η Θρησκεία δεν θέλησε ποτέ -είναι Βλασφημία το αντίθετο- να περιορίσει την ελεύθερη έρευνα και δεν εφοβήθηκε ποτέ την αληθινή Επιστήμη), τότε είχαμε μία άλλη μορφή συγκρούσεως με την Επιστήμη, που υπεύθυνη δεν ήταν η Θρησκεία η ίδια, αλλά μερικοί κακοί ερμηνευτές της Γραφής και μερικοί κακοί αντιπρόσωποι της Εκκλησίας εκείνης.
Η Θρησκεία δεν απαγορεύει την έρευνα-το «πίστευε και μη ερεύνα» δεν υπάρχει πουθενά- γιατί δεν φοβάται τίποτε από την αληθινή Επιστήμη. Δεν είναι όμως Επιστήμη κάθε γνώμη που λέγεται στο όνομά της, αν δεν είναι αποτέλεσμα ερεύνης πιστοποιημένο με αποδείξεις που μπορούν να βγάλουν απ’ τη μέση κάθε αμφιβολία. Οι πιθανολογίες που βγαίνουν πότε με τη μία μορφή, πότε με την άλλη, για να εξηγήσουν πράγματα που είναι ακόμα πηγές προβλημάτων για την Επιστήμη, είναι απλές θεωρίες που μπορούν να γίνουν, μπορούν όμως και να μη γίνουν ποτέ επιστημονικά πορίσματα.
Όταν αυτές οι πιθανολογίες φθάνουν στο ζήτημα της αρχής του κόσμου και της πρώτης αιτίας, τότε πιά έχομε φιλοσοφικές θεωρίες, που είναι τόσο πολλές, όσοι και εκείνοι που ασχολούνται μ’ αυτές. Στα πιθανολογήματα αυτά η θρησκεία δεν μπορεί να δώσει προσοχή. Ο αληθινός σοφός, που μαζί με τον Σωκράτη θα μπορέσει να ξέρει μέχρι που φθάνουν οι γνώσεις του οι πραγματικές, δεν μπορεί ποτέ να ισχυρισθεί, πως αυτές οι πιθανολογίες μπορούν ν’ απαιτήσουν να τα βάλουν με τη θρησκευτική πίστη, στο όνομα δήθεν της Επιστήμης και της λογικής.Αφού κι αυτές οι θεωρίες δεν απαιτούν παρά πίστη για να γίνουν αποδεκτές. Δεν μπορεί, επίσης ο αληθινός επιστήμονας να ισχυρισθεί ποτέ, πως δεν μπορεί, τάχα, να δεχθεί τίποτε έξω απ’ τα δεδομένα της επιστήμης του, αφού για την εξήγηση τόσων και τόσων φαινομένων της επιστήμης, είναι υποχρεωμένος να πιστεύει πότε τη μία και πότε την άλλη θεωρία και αφού, για να προχωρήσει οποιαδήποτε Επιστήμη στον δρόμο της, έχει ανάγκη κι αυτή να βασισθεί σ’ ορισμένες βασικές αρχές, που, όσο κι αν είναι φανερές, δεν μπορούν να αποδειχθούν με τη γνωστή μέθοδο της λογικής. Κάθε Επιστήμη ξεκινά από τις ορισμένες αυτές αρχές που τις λέμε «αξιώματα» και που είμαστε υποχρεωμένοι να τις προχωρήσωμε σ’ αυτήν.
Η Θρησκεία είναι «το ναυαγοσωστικό», εκεί που πελαγώνει και πνίγεται η Φιλοσοφία, στα βασικά ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με τη ζωή και με το μέλλον του ανθρώπου, σε ζητήματα που δεν μπορούν να περιμένουν και που ο άνθρωπος δεν μπορούσε να βρεί τη λύση μόνος του. Στα ζητήματα αυτά καμιά σύγκρουση δεν γίνεται με την πραγματική Επιστήμη, γιατί κανένας σήμερα δεν μπορεί στο όνομα της Επιστήμης να πεί τίποτε για τα ζητήματα αυτά, στα οποία μονάχα η Θρησκεία απαντά. Ας μη κάνουμε, λοιπόν, σύγχυση μεταξύ διαφόρων εννοιών, για να μπορέσουμε να συνεννοούμεθα, όταν μιλούμε για θέματα τόσο σπουδαία και υψηλά. Η Επιστήμη δεν έχει να πεί τίποτε αντίθετο σε όσα διδάσκει η Θρησκεία, γιατί αυτά τα ζητήματα είναι έξω από τα όρια των γνώσεων, που αποκτά ο άνθρωπος μέσα στα εργαστήριά του. Ούτε η Θρησκεία έχει καμία αξίωση να αναμιγνύεται σε ζητήματα που μπορεί να βρεί ο άνθρωπος μόνος του, με τα μέσα που του χάρισε ο Θεός.
Όταν και οι φυσικοί Επιστήμονες και οι χριστιανοί Θεολόγοι δεν βγαίνουν από τα όρια του προορισμού τους, σύγκρουση καμιά δεν μπορεί να συμβεί. Αυτή είναι όλη η αλήθεια.