«Συναχθήσεται έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη»
Ευαγγέλιο-Απόστολος, σχολιασμός
Ευαγγέλιο: (Ματθ. κε΄ 31-46)
Eἶπεν ὁ Κύριος· ὅταν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ᾿ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, καὶ συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἀφοριεῖ αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων ὥσπερ ὁ ποιμὴν ἀφορίζει τὰ πρόβατα ἀπὸ τῶν ἐρίφων, καὶ στήσει τὰ μὲν πρόβατα ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, τὰ δὲ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων. τότε ἐρεῖ ὁ βασιλεὺς τοῖς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ· δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου. ἐπείνασα γάρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ με, γυμνός, καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ἤλθετε πρός με. τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ οἱ δίκαιοι λέγοντες· κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα καὶ ἐθρέψαμεν, ἢ διψῶντα καὶ ἐποτίσαμεν; πότε δέ σε εἴδομεν ξένον καὶ συνηγάγομεν, ἢ γυμνὸν καὶ περιεβάλομεν; πότε δέ σε εἴδομεν ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ καὶ ἤλθομεν πρός σε; καὶ ἀποκριθεὶς ὁ βασιλεὺς ἐρεῖ αὐτοῖς· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε. τότε ἐρεῖ καὶ τοῖς ἐξ εὐωνύμων· πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. ἐπείνασα γάρ, καὶ οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ οὐκ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός, καὶ οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενὴς καὶ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐκ ἐπεσκέψασθέ με. τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ καὶ αὐτοὶ λέγοντες· κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα ἢ διψῶντα ἢ ξένον ἢ γυμνὸν ἢ ἀσθενῆ ἢ ἐν φυλακῇ, καὶ οὐ διηκονήσαμέν σοι; τότε ἀποκριθήσεται αὐτοῖς λέγων· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδὲ ἐμοὶ ἐποιήσατε. καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον.
1. Ὁ ἔνδοξος Κριτὴς
Προφητικὸ εἶναι τὸ σημερινὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο. Ὁ Κύριος μᾶς ἀποκαλύπτει πῶς θὰ γίνει ἡ Δευτέρα Παρουσία καὶ ἡ παγκόσμια Κρίση. Διότι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς θὰ ξαναέρθει στὴ γῆ. Ἡ ἔλευσή Του ὅμως αὐτή, ἡ Δευτέρα Παρουσία Του, θὰ διαφέρει ἀπὸ τὴν πρώτη καὶ ὡς πρὸς τὸν τρόπο καὶ ὡς πρὸς τὸν σκοπό της. Τὴν πρώτη φορὰ ἦρθε στὴ γῆ ταπεινὰ καὶ ἀθόρυβα. Γεννήθηκε μέσα στὸ σπήλαιο, ἔζησε φτωχικά, κήρυξε μετάνοια καὶ θυσιάστηκε πάνω στὸν Σταυρὸ γιὰ τὴ σωτηρία ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἀντίθετα τὴ δεύτερη φορὰ ὁ Κύριος θὰ ἔρθει «ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ». Χίλιες χιλιάδες καὶ μύριες μυριάδες ἀγγέλων θὰ Τὸν συνοδεύουν. Θὰ ἔρθει καὶ θὰ καθίσει «ἐπὶ θρόνου δόξης» γιὰ νὰ κρίνει, νὰ δικάσει τὸν κόσμο. «Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς», ὁμολογοῦμε στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως.
Ὁ Χριστὸς θὰ ἔρθει ὡς Κριτὴς καὶ Δικαστής. Καὶ θὰ ἔρθει ξαφνικὰ σὰν τὴν ἀστραπὴ ποὺ βγαίνει στὴν ἀνατολὴ καὶ φαίνεται στὴ δύση (βλ. Ματθ. κδ΄ 27). Κανεὶς ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ γνωρίζει τὸν ἀκριβὴ χρόνο τῆς ἐλεύσεώς Του. Ὅλοι μας ὅμως ἔχουμε χρέος νὰ ζοῦμε «ἐν εἰρήνῃ καὶ μετανοίᾳ» καὶ νὰ ζητοῦμε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ ἔχουμε «καλὴν ἀπολογίαν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ».
2. Μὲ ποιὸ κριτήριο θὰ κρίνει
Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι τὸ βασικὸ κριτήριο μὲ τὸ ὁποῖο θὰ κρίνει ὁ Κύριος ὅλους τοὺς ἀνθρώπους εἶναι ἡ ἀγάπη. Αὐτὴ εἶναι τὸ κύριο γνώρισμα τῶν μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, καὶ μόνο ὅποιος ἔχει καλλιεργήσει τὴν ἀγάπη θὰ βρεῖ ἔλεος κατὰ τὴ φοβερὴ ἐκείνη ἡμέρα τῆς Κρίσεως. Εἶναι ἐπίσης χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ ἀπαριθμούμενες ἁμαρτίες αὐτῶν ποὺ τελικὰ καταδικάζονται εἶναι ὅλες ἁμαρτίες ἐκ παραλείψεως. Σημειώνει ὁ Μέγας Βασίλειος: Δὲν τοὺς κατηγορεῖ λέγοντας ὅτι σκοτώσατε ἢ ἁμαρτήσατε σαρκικὰ ἢ εἴπατε ψέματα ἢ ἀδικήσατε ἢ πράξατε κάτι ἄλλο ἀπαγορευμένο. Ἀλλὰ τί τοὺς λέγει; «Ὅτι τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἠμελήσατε». Παραμελήσατε τὸ καθῆκον τῆς ἀγάπης. Δὲν δείξατε λίγη συμπόνια στὸν φτωχό, τὸν ἄστεγο, τὸν πεινασμένο, τὸν φυλακισμένο, τὸν ἀσθενή… Αὐτὴ ἡ ἀσπλαχνία σας θὰ σᾶς κρίνει.
Ἂς τὸ ὑπογραμμίσουμε κι ἐμεῖς αὐτό. Τὸ κλειδὶ ποὺ ἀνοίγει τὴν θύρα τοῦ Παραδείσου εἶναι ἡ ἀγάπη. Αὐτὸ εἶναι γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ δώσουμε ὅλοι λόγο. Ἂς καλλιεργοῦμε λοιπὸν στὴν ψυχή μας τὴν ἀγάπη πρὸς ὅλους κι ἂς εἴμαστε πάντοτε πρόθυμοι στὰ ἔργα τῆς φιλανθρωπίας. Καὶ νὰ εἴμαστε βέβαιοι ὅτι ὁ φιλάνθρωπος Κύριος θὰ δείξει ἔλεος σὲ ὅσους ἔμαθαν στὴ ζωή τους νὰ εἶναι σπλαχνικοὶ καὶ ἐλεήμονες.
3. Ὁ Χριστὸς στὴ θέση τῶν «ἐλαχίστων»
Τὸ πιὸ ἐντυπωσιακὸ ὅμως σημεῖο τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς εἶναι ἡ διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου ὅτι κάθε πράξη ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον ἀναφέρεται κατ’ εὐθείαν στὸ πρόσωπό Του! Τὴν δέχεται Ἐκεῖνος. «Ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε», λέγει. Καθετὶ ποὺ κάνατε σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς πτωχοὺς αὐτοὺς ἀδελφούς μου, τὸ κάνατε σὲ μένα.
Τί συγκλονιστικό! Ὁ Κύριος Ἰησοῦς τοποθετεῖ τὸν ἑαυτό Του στὴ θέση τοῦ πεινασμένου, τοῦ διψασμένου, τοῦ ξένου, τοῦ ρακένδυτου, τοῦ ἄρρωστου καὶ τοῦ φυλακισμένου! Ἀλήθεια ποιὸς μπορεῖ νὰ μείνει ἀδιάφορος κι ἀσυγκίνητος ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς τοῦ ζητάει βοήθεια;! Ποιὸς μπορεῖ νὰ ἀντιμετωπίζει μὲ περιφρόνηση κάποιους ποὺ τοῦ φαίνονται ἀσήμαντοι ἄνθρωποι, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος βάζει τὸν ἑαυτό Του στὴ θέση αὐτῶν τῶν «ἐλαχίστων» καὶ μάλιστα τοὺς ὀνομάζει ἀδελφούς Του;
Ἂς μάθουμε λοιπὸν νὰ διακρίνουμε στὸ πρόσωπο τοῦ κάθε ἀνθρώπου τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Κι ἂς συνειδητοποιήσουμε τὴ μεγάλη ἀλήθεια ὅτι ἀκόμη καὶ ἡ πιὸ μικρὴ εὐεργεσία στὸν πιὸ ἄσημο ἄνθρωπο λαμβάνει ἄπειρη ἀξία, ἀφοῦ τελικὰ ἀπευθύνεται στὸν ἄπειρο Θεό. Γι’ αὐτὸ καὶ ὅσοι ποικιλοτρόπως ἐκδηλώνουν τὴν ἀγάπη τους θὰ ἀξιωθοῦν νὰ ἀκούσουν ἐκείνη τὴν ἡμέρα τὴν μακαρία φωνή Του: «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου…», διότι «ἐμοὶ ἐποιήσατε»!
Απόστολος: (Α΄ Κορ. η΄ 8 – θ΄ 2)
Ἀδελφοί, βρῶμα ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ· οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν περισσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν ὑστερούμεθα. βλέπετε δὲ μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν αὕτη πρόσκομμα γένηται τοῖς ἀσθενοῦσιν. ἐὰν γάρ τις ἴδῃ σε, τὸν ἔχοντα γνῶσιν, ἐν εἰδωλείῳ κατακείμενον, οὐχὶ ἡ συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενοῦς ὄντος οἰκοδομηθήσεται εἰς τὸ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν; καὶ ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφὸς ἐπὶ τῇ σῇ γνώσει, δι᾿ ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν. οὕτω δὲ ἁμαρτάνοντες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν ἀσθενοῦσαν εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω. Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ ᾿Ιησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸ ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλά γε ὑμῖν εἰμι· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ.
«Ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφός… δι᾿ ὃν Χριστὸς ἀπέθανε»
Ο ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ ΜΑΣ
Ἡ σημερινὴ Κυριακὴ ἔχει δύο ὀνόματα: Κυριακὴ τῆς Κρίσεως, λόγῳ τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος τῆς ἡμέρας, καὶ τῆς Ἀπόκρεω, καθὼς ἀπὸ αὔριο ἀπέχουμε ἀπὸ τὸ κρέας μέχρι τὸ Πάσχα. Στὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα γίνεται λόγος γιὰ τὸ κρέας ἀλλὰ μὲ ἄλλο πνεῦμα. Ὑπῆρχαν Χριστιανοὶ στὴν Κόρινθο ποὺ ἔτρωγαν ἀπὸ τὰ εἰδωλόθυτα, δηλαδὴ ἀπὸ τὰ κρέατα τῶν θυσιῶν στοὺς θεοὺς τῶν εἰδώλων. Ἔτρωγαν ἀπὸ αὐτὰ ἀδιάφορα, γνωρίζοντας ὅτι οἱ θεοὶ αὐτοὶ εἶναι ἀνύπαρκτοι καὶ ἑπομένως τὰ κρέατα αὐτὰ δὲν ἦταν ἱερά. Ἦταν δυνατοὶ στὴν πίστη καὶ φωτισμένοι. Ὅμως κάποιοι ἀδύναμοι Χριστιανοὶ παρεξηγοῦσαν αὐτὴν τὴν κίνηση καὶ ἔτρωγαν κι ἐκεῖνοι ἀπὸ αὐτὰ μὲ τὴν ἰδέα ὅτι ἦταν ἱερά. Καὶ ἔτσι, λέει στοὺς δυνατοὺς Χριστιανοὺς ὁ ἀπόστολος Παῦλος, θὰ χαθεῖ ὁ ἀδελφός σου παρασυρόμενος στὴν εἰδωλολατρία, ἐξαιτίας τῆς δικῆς σου φωτισμένης γνώσεως. Ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸν ὁ Χριστὸς πέθανε. Μὲ αὐτὴ τὴν ἀφορμὴ ἂς δοῦμε σήμερα τί σημαίνει ὅτι ὁ Κύριος πέθανε γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο καὶ τί ἀντίκτυπο ἔχει αὐτὸ στὴ ζωὴ τοῦ ἀληθινοῦ πιστοῦ.
1. Ἀγάπη ὕψιστη καὶ προσωπικὴ
Ὁ Κύριος μᾶς ἔχει διδάξει ὅτι ὁ Θεὸς τόσο πολὺ ἀγάπησε τὸν κόσμο τῶν ἀνθρώπων ποὺ ζοῦσε στὴν ἁμαρτία, ὥστε παρέδωσε σὲ θάνατο τὸν μονογενὴ Υἱό Του (Ἰω. γ´ 16). Τόσο μεγάλη εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὥστε ἔφθασε μέχρι τὸν θάνατο. Αὐτὴ εἶναι ἡ μεγαλύτερη πράξη ἀγάπης, ὅπως διακήρυξε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος στοὺς μαθητές Του: «Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀγάπη ἀπὸ αὐτήν, δηλαδὴ ἀπὸ τὸ νὰ θυσιάσει κανεὶς τὴ ζωή του γι᾿ αὐτοὺς ποὺ ἀγαπᾶ» (Ἰω. ιε´ 13).
Ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου «δι᾿ ὃν Χριστὸς ἀπέθανε» περιέχει αὐτὴν τὴν ἀλήθεια, τὸ ἐκπληκτικὸ μέγεθος τῆς θείας ἀγάπης πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τονίζει ὅμως καὶ μιὰ ἄλλη θαυμαστὴ πτυχή της: τὸν προσωπικὸ χαρακτήρα της· δηλαδὴ ὅτι ὁ Θεὸς ἀγαπᾶ ὄχι μόνο τὴν ἀνθρωπότητα ὡς σύνολο, ἀλλὰ καὶ τὸν κάθε ἄνθρωπο ξεχωριστά. Ὁ καθένας μας ἔχει μιὰ ἰδιαίτερη θέση στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅποιος κι ἂν εἶναι. Μάλιστα στὸ συγκεκριμένο χωρίο ὁ ἅγιος Ἀπόστολος ἐννοεῖ τὸν ἀδύναμο Χριστιανό, αὐτὸν ποὺ εὔκολα σκανδαλίζεται, διότι εἶναι ἀκόμη ἀκατατόπιστος, δὲν ἔχει ξεπεράσει ἀκόμη τελείως τὶς εἰδωλολατρικές του πλάνες. Αὐτὸν τὸν ἀγάπησε ὁ Χριστός· τὸν ἀγάπησε μέχρι θανάτου!
2. Ὁ ἀδελφός μας εἶναι ἀξιαγάπητος
Ἡ σταυρικὴ θυσία τοῦ Κυρίου γιὰ τὸν καθένα σημαίνει γιὰ τὸν πιστὸ Χριστιανὸ ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος χωρὶς ἐξαίρεση εἶναι ἄξιος ἀπέραντου σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης. Ὅσο ἁμαρτωλὸς κι ἂν εἶναι, ὅσο ἀντιπαθητικὸς κι ἂν μᾶς φαίνεται, εἶναι ἀξιαγάπητος, διότι ὁ Χριστὸς ὄχι μόνο τὸν ἀνέχθηκε, ἀλλὰ τὸν ἀγάπησε καὶ ἔχυσε τὸ πάντιμο Αἷμα Του γιὰ τὴ σωτηρία του. Ἂς σεβαστοῦμε τὸ τίμημα, ἂς φιλοτιμηθοῦμε ἀπὸ τὴν ἐκπληκτικὴ θεϊκὴ ἀγάπη, ἂς μιμηθοῦμε τὸν Ἀρχηγὸ τῆς ζωῆς μας.
Ἂς ἀκολουθήσουμε δηλαδὴ τὸ παράδειγμά Του. Ὄχι ἁπλῶς νὰ μὴ βλάπτουμε τὸν ἀδελφό μας, ἀλλὰ καὶ νὰ προσέχουμε νὰ μὴν τὸν σκανδαλίζουμε. Αὐτὴν τὴν ἔννοια κυρίως προβάλλει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὴ σημερινὴ ἀποστολικὴ περικοπή: Γράφει στοὺς πνευματικὰ δυνατοὺς Χριστιανοὺς τῆς Κορίνθου ὅτι ναὶ μὲν ἔκαναν κάτι ποὺ ὄχι μόνο δὲν ἦταν ἁμαρτία, ἀλλὰ ἔδειχνε καὶ τὴν πνευματική τους προκοπή. Ἔτρωγαν δηλαδὴ ἀπὸ τὰ εἰδωλόθυτα μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι εἶναι κοινὰ κρέατα. Ὅμως μὲ αὐτὸ ποὺ ἔκαναν, τοὺς ἐπισημαίνει, ἔβλαπταν τοὺς ἀδύναμους ἀδελφούς τους, τοὺς σκανδάλιζαν. Καὶ γι᾿ αὐτὸ ἔπρεπε νὰ σταματήσουν νὰ τὸ κάνουν.
Ἂς μᾶς ἀπασχολήσει ἡ μικρὴ αὐτὴ φράση τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου, τὸ «δι᾿ ὃν Χριστὸς ἀπέθανε», καὶ ἡ λεπτὴ ἀλλὰ σοβαρὴ ὑπόδειξη ποὺ περιέχει. Καὶ ἂν τυχὸν βλέπουμε ὅτι ἀφορᾶ σ’ ἐμᾶς, ἂς φροντίσουμε νὰ δείξουμε ὅτι εἴμαστε μαθητὲς τοῦ Ἐσταυρωμένου ὄχι μὲ τὴ γνώση μας ἀλλὰ μὲ τὴν ἀγάπη μας, ποὺ συνίσταται καὶ στὴ θυσία τῶν νόμιμων δικαιωμάτων μας γιὰ τὴν ὠφέλεια τῶν ἀδελφῶν μας.
***
Πλησιάζει ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ὁ καιρὸς τῆς πνευματικῆς ἀθλήσεως: τῆς αὐστηρῆς νηστείας, τῶν μακρῶν καὶ κατανυκτικῶν Ἀκολουθιῶν, τῆς ἐπίμονης προσευχῆς. Ἀλλὰ ὄχι μόνο αὐτῶν. Εἶναι καὶ ὁ καιρὸς τῆς ἀθλήσεως στὴν ἀγάπη, στὴ συγχώρηση, στὴν ἀλληλοκατανόηση, στὴν ὑποχωρητικότητα, στὴν παραίτηση ἀπὸ τὰ δικαιώματά μας, στὸ ἐνδιαφέρον μας νὰ ἀναπαύσουμε κατὰ Θεὸν τὸν πλησίον μας. Ἂς ἐπιδοθοῦμε καὶ σὲ αὐτὰ τὰ ἀγωνίσματα, μὲ τὴ Χάρι τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν σταυρωθέντος Κυρίου μας. Τότε θὰ ζήσουμε βαθύτερα τὸ Πάθος καὶ τὴν Ἀνάστασή Του.