Αγιογραφικές και ιεροκανονικές τοποθετήσεις περί των προγαμιαίων σχέσεων
(Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, κ.κ. Χριστόδουλου)
Όλοι γνωρίζουμε τη θεϊκή εντολή «ου μοιχεύσεις», μια από τις 10 εντολές, που απαγορεύει ως αμαρτία τη μοιχεία. Η εντολή αυτή επαναλαμβάνεται και στην Καινή Διαθήκη από τον ίδιο τον Κύριο (Ματθ. 5:27) όσο και τον Απόστολο Παύλο (Β’ Τιμ. 3:1, Εβρ 13:4). Οι πολλοί ερμηνεύουν ως μοιχεία την παράβαση της συζυγικής πίστεως. Δηλαδή, η μοιχεία κατ’ αυτούς προϋποθέτει νόμιμο γάμο και καταπάτηση από τον ένα των συζύγων της συζυγικής πίστεως. Επίσης, ξέρουμε ότι και η πορνεία απαγορεύεται σύμφωνα με την Αγία Γραφή (Α’ Κορ. 5:1, 9• 6:9, 15, 18, Εβρ. 13:4, 21:15). Ως πορνεία δε οι πολλοί θεωρούν τη σεξουαλική επαφή που γίνεται έξω από το γάμο με πόρνες και επί χρήμασι. Σύμφωνα λοιπόν με τις αντιλήψεις αυτές ως αμαρτία θεωρείται α’) η παραβίαση της συζυγικής πίστεως, όταν ο δράστης είναι έγγαμος και β’) η συνουσία που γίνεται εκτός του γάμου και με πληρωμή. Κατά συνέπεια, έξω από τις ρυθμίσεις αυτές, άρα δε και νόμιμες, θεωρείται ότι ευρίσκονται οι σεξουαλικές σχέσεις που γίνονται μεν έξω από το γάμο, αλλά μεταξύ δύο ετερόφυλων ανθρώπων που «αγαπιούνται» και βέβαια δεν προϋποθέτουν καταβολή κάποιου χρηματικού τιμήματος. Είναι έτσι;
Στην Αγία Γραφή οι λέξεις μοιχεία και πορνεία χρησιμοποιούνται ενίοτε αδιακρίτως, π.χ. ο Κύριος μιλώντας για το δικαίωμα εκδόσεως διαζυγίου μεταξύ δύο παντρεμένων προσώπων, ώρισε ως μοναδικό λόγο την πορνεία, εννοώντας βέβαια τη μοιχεία (Ματθ. 5:32). Πάντως, ουδέποτε οι λέξεις μοιχεία και πορνεία σημαίνουν μόνο την επί χρήμασι συνουσία. Ως παράδειγμα φέρω την περίπτωση του αιμομίκτου της Κορίνθου, που συζούσε με την μητρυιά του – ασφαλώς χωρίς να την.. πληρώνει – τον οποίον ψέγει δριμύτατα ο Απόστολος Παύλος (Α’ Κορ. 5:1).
Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν δικαιώνονται οι προγαμιαίες σχέσεις εφ’ όσον γίνονται μεταξύ δύο προσώπων που «αγαπιούνται». Και πουθενά στην Αγία Γραφή δεν θα βρούμε αμνήστευση των σχέσεων αυτών επειδή απουσιάζει η πληρωμή και γίνεται επίκληση του ερωτικού αισθήματος. Ας φέρουμε μερικά παραδείγματα:
α’) Η περίπτωση της Σαμαρείτιδος. Έχει τελέσει 5 νομίμους γάμους (επετρέπετο τούτο) και τώρα συζεί με ξένον άνδρα, ασφαλώς διότι «αγαπιούνται». Έχει ωστόσο την συνείδησή της βαρειά, γι’ αυτό και όταν ο Κύριος της λέγει να πάει να φωνάξει τον (νόμιμο) άνδρα της, εκείνη του λέγει «ουκ έχω άνδρα», θέλουσα να κρύψει ότι συζεί παρανόμως με άνδρα που δεν είναι νόμιμος σύζυγός της. Και ο Κύριος την επιβεβαιώνει, λέγοντάς της ότι είπε την αλήθεια, διότι όντως 5 άνδρες ενυμφεύθη και αυτόν που τώρα έχει δεν είναι νόμιμος σύζυγός της. Δηλαδή ο Κύριος αρνείται πως η σχ έ ση α υ τ ή ε ίν α ι ν ό μ ι μ η κ α ι α π οδ εκ τ ή .
β’) Το παράδειγμα του Α π ο σ τ ό λ ου Π α ύ λ ου . Ο Απ. Παύλος ήτο άγαμος. Γράφει λοιπόν για τους άγαμους άνδρες και τις χήρες γυναίκες, ότι θα προτιμούσε κι αυτοί να παραμείνουν όπως και αυτός δηλ. να μην παντρευθούν. Όμως – συνεχίζει – αν αυτό δεν το μπορούν, ένεκα της ασθενείας της σάρκας, τότε καλόν είναι να παντρευθούν. Δεν τους είπε να... βολευθούν με εξώγαμες σεξουαλικές σχέσεις ευρίσκοντας ο καθένας και η καθεμιά ένα... ταίρι έξω του γάμου.
γ’) Ο ξθ’ Κα νώ ν το υ Μ ε γ. Β α σ ι λ ε ί ο υ . Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί ως κώλυμα ιερωσύνης τις προγαμιαίες σχέσεις ενός Αναγνώστου. Του επιβάλλει μάλιστα για την αμαρτίαν του αυτή ενός έτους επιτίμιο. Άρα θεωρεί τις σχέσεις αυτές εκτός του γάμου ως αμαρτίαν αξίαν κατακρίσεως και παιδαγωγικής τιμωρίας.
δ’) Ο δ’ Κα νώ ν τ ο υ Αγ. Γ ρ η γ ο ρ ί ο υ Νύ σ σ η ς . Ομιλεί για τη διάκριση μεταξύ πορνείας και μοιχείας. Και τις δύο θεωρεί ως αμαρτία. Η διαφορά μεταξύ των είναι ότι εις μεν την πορνείαν δεν γίνεται κάποια αδικία σε βάρος τρίτου, ενώ με τη μοιχεία πλήττεται ο απατώμενος νόμιμος σύζυγος. Καμμιά διάκριση δεν γίνεται με κριτήριο την καταβολή χρημάτων ή την ύπαρξη αισθήματος ερωτικού.
ε’) Ο κε’ Κ α ν ώ ν τ ου Μ εγ . Β α σ ι λ εί ου . Προβλέπει την περίπτωσιν κάποιου ανδρός που διέφθειρε μία γυναίκα και στη συνέχεια την παντρεύθηκε. Για μεν την σεξουαλική σχέση, αδιάφορα αν έγινε με βιασμό ή με τη θέληση της γυναίκας, τον επιτιμά αυστηρά. Εγκρίνει όμως τη διατήρηση του γάμου. Αν η προ του γάμου σεξουαλική συνάφεια του ζευγαριού ήταν επιτρεπτή, γιατί ο Μ. Βασίλειος επιβάλλει επιτίμιο;
Από τα προηγούμενα γίνεται σαφές ότι οι προγαμιαίες σχέσεις δεν εγκρίνονται από την Αγία Γραφή και την Παράδοση της Εκκλησίας μας. Βέβαια, σήμερα οι αντιλήψεις του κόσμου διαφέρουν. Πολλοί σήμερα εγκρίνουν και θεωρούν φυσιολογικές τις σχέσεις αυτές. Δικαίωμά τους, όπως δικαίωμα και της Εκκλησίας είναι να πει γυμνή την αλήθεια του θείου λόγου. Και ο καθείς ας πράξει κατά συνείδησιν.
Στο σώμα του Χριστού πάλι, οι πρόσφατες δηλώσεις κάποιου ιεράρχη ότι δέχεται τις προγαμιαίες σχέσεις ως προετοιμασία για το γάμο, φτάνει να μην αλλάζουν οι νέοι συντρόφους σαν τα πουκάμισα, δημιούργησε σύγχυση και πολλές απορίες. Το κείμενο που ακολουθεί είναι απομαγνητοφωνημένη απάντηση του καθηγουμένου της Ιεράς Μονής του Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Αρχιμανδρίτη Γεωργίου Καψάνη, σε σχετική ερώτηση, κατά πρόσφατη ομιλία του στην Αλεξανδρούπολη:
«Η Εκκλησία μας επίστευε πάντοτε ότι για να προχωρήσουν οι άνθρωποι σε μία πλήρη σωματική ένωσι, πρέπει να εκπληρώνονται κάποιες σπουδαίες προϋποθέσεις. Και αυτό γιατί η σωματική ένωσις είναι η στενότερη ένωσι μεταξύ των ανθρώπων (και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν) και γιατί ο ένας άνθρωπος δίνει στον άλλο άνθρωπο ό,τι κρυφιώτερο και ό,τι ιερώτερο έχει.
Για να μπορέση όμως ο ένας νέος να δώση σε μια νέα ή μια νέα σε ένα νέο αυτό το ιερώτερο που έχει, πρέπει να υπάρχη πρώτον αληθινή αγάπη και δεύτερον η ευλογία του Θεού. Νομίζουν οι νέοι ότι έχουν αληθινή αγάπη• και άρα μπορούν να προχωρήσουν. Μα, αληθινή αγάπη δεν μπορείς να έχης αν δεν πάρης την ευθύνη του άλλου ανθρώπου. Εάν δεν αποφασίσης να ζήσης μαζί του για όλη σου τη ζωή. Όσο δεν το αποφασίζεις αυτό, δεν παίρνεις την ευθύνη του άλλου ανθρώπου γιατί δεν είσαι βέβαιος ότι τον αγαπάς. Μόλις δύο νέοι πουν ότι ‘’εμείς αγαπιόμαστε, αγαπιόμαστε για πάντα, παίρνουμε ο ένας την ευθύνη του άλλου• θα κάνουμε το γάμος μας’’, ζητούν την ευλογία του Θεού και γίνεται το μυστήριο του γάμου... Μα μπορεί κανείς να προχωρήση σε μια τόσο υπεύθυνη πράξι, να ενωθούν δύο άνθρωποι, χωρίς την ευλογία του Θεού και της Εκκλησίας; Αυτό άλλωστε είναι αρχαία πράξι της Εκκλησίας.
Ο άγιος Ιγνάτιος ο θεοφόρος, μαθητής των Αποστόλων, λέει ότι πρέπει οι συνάπτοντες γάμον ‘’μετά γνώμης του επισκόπου την ένωσιν ποιείσθαι, ίνα ο γάμος η κατά Κύριον και μη κατ’ επιθυμίαν. Πάντα εις τιμήν Θεού γινέσθω’’ (Επιστολή προς Πολύκαρπον Επίσκοπον Σμύρνης). Δηλαδή πρέπει να τελεσθή το μυστήριο.
Γι’ αυτό λοιπόν για μας δεν νοούνται σχέσεις πριν να υπάρξη η τελεία αγάπη των δύο ανθρώπων, πριν ο ένας πάρη την ευθύνη του άλλου με το μυστήριο του γάμου και πριν δοθή η ευλογία της Εκκλησίας. Αυτή είναι η τάξις της Εκκλησίας, αυτή είναι η παράδοσις, αυτό εκφράζει αληθινή αγάπη. Τα άλλα εκφράζουν μια συναισθηματική, π ρ ό σ κ α ι ρ η α γ ά π η , όχ ι ω λ οκ λ η ρ ω μ έ ν η α γ ά π η .
Από την πείρα μου ως πνευματικός, έχω διαπιστώσει ότι οι εκτός γάμου σχέσεις, τελικά, δεν βοηθούν τους ανθρώπους• μάλλον τους βασανίζουν, αλλ’ ούτε και τους προσφέρουν αληθινή χαρά. Εκτός τούτου, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να προχωρήσουν σε εγκυμοσύνες πρόωρες και σε εκτρώσεις. Πολλά παιδιά σ’ αυτήν την ηλικία που προχωρούν σε τέτοιου είδους σχέσεις, αλλά και μεγαλύτεροι, καταφεύγουν και στο φοβερό έγκλημα της εκτρώσεως, που είναι μια πολύ μεγάλη αμαρτία. Ε ί ν α ι μ ι α ικ α ν ο π ο ί η σι το υ ε γω ι σ μ ο ύ , πράξις αντισταυρική, φόνος αθώων υπάρξεων. Οι Πνευματικοί γνωρίζουν ότι κατά κανόνα οι μητέρες που φονεύουν τα παιδιά τους συνοδεύονται από τύψεις συνειδήσεως μέχρι τα γεράματά τους. Γιατί δεν είναι μικρό πράγμα να σκοτώσης το σπλάγχνο σου.
Προ ετών, γινόταν στη Θεσσαλονίκη μια διαδήλωσι φεμινιστριών. Το σύνθημα ήταν: ‘’Δεν θέλουμε χριστιανικό σώμα. Το σώμα μας μας ανήκει. Θέλουμε να κάνουμε εκτρώσεις όποτε θέλουμε’’. Αυτός είναι ο θρίαμβος του εγωισμού. Μα ούτε το σώμα σου μπορείς να το κάνεις ό,τι θέλεις, γιατί σου το έδωσε ο Θεός. Και δεν σου ανήκει, ανήκει στο Θεό που στο έδωσε. Πολύ περισσότερο, το παιδί που έχεις μέσα σου δεν είναι σώμα σου• είναι άλλο σώμα. Κα ι α ν ο ύ τε το ν ε α υ τ ό σ ο υ έ χε ι ς δ ι κ αί ω μ α ν α σ κ ο τ ώ σ η ς π ω ς έ χ ε ι ς δ ι κ α ί ω μ α ν α σ κ ο τ ώ σ η ς τ ο π α ι δ ί σ ο υ π ο υ ε ί ν α ι έ ν α ά λ λ ο σ ώ μ α , ε ί ν α ι έ ν α ς ά λ λ ο ς ά ν θρω π ο ς ;
Δυστυχώς οι εκτρώσεις ενομιμοποιήθησαν και τώρα κάθε χρόνο τριακόσιες με τετρακόσιες χιλιάδες παιδάκια σκοτώνονται στην πατρίδα μας. Αυτή είναι μια μεγάλη αμαρτία για όλους μας, για την οποία αν δεν μετανοήσουμε φοβούμαι ότι ο Θεός θα παραχωρήση να περάσουμε δοκιμασίες. Αυτό είναι κάτι για το οποίο πρέπει να πονέσουμε όλοι μας και να βοηθήσουμε τα νέα παιδιά, αν τυχόν σαν άνθρωποι σε στιγμές αδυναμίας βρεθούν σε τέτοιες καταστάσεις, να μη προχωρούν σε εκτρώσεις.
Η Εκκλησία διδάσκει ότι οι προγαμιαίες σχέσεις δεν βοηθούν σε μια αληθινή αγάπη. Δεν είναι σύμφωνες με το θέλημα του Θεού. Όμως, αν κάποιοι νέοι άνθρωποι, από ανθρωπίνη αδυναμία, βρεθούν σε μια τέτοια κατάστασι και καταφύγουν στον πνευματικό, ο πνευματικός με πολλή αγάπη τους δέχεται και τους συγχωρεί όταν μετανοούν, διότι η Εκκλησία είναι μητέρα. Δεν διώχνει κανένα, δεν θέλει να τιμωρή κανένα. Η Ε κ κλ η σ ί α α γ α π άε ι π ο λ ύ κ αι τ α π α ι δ ι ά αυ τ ά τ α ο π ο ί α λ ό γ ω τ η ς αν ω ρ ι μ ό τ η τ άς τ ω ν κά ν ο υ ν π ρ ά γ μ ατ α π ο υ δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α κά ν ο υ ν . Τ α δ έ χε τ αι κ αι τ α β ο η θ ά ε ι ν α ξ ε π ε ρ άσ ο υ ν α υ τ ές τ ι ς κ α τ α σ τ ά σ ει ς .
Θα έπρεπε λοιπόν ο Σεβασμιώτατος που έκανε τις γνωστές δηλώσεις να πη τα εξής: ‘’Οι προγαμιαίες σχέσεις είναι αντίθετες προς το θέλημα του Θεού και γι’ αυτό αμαρτία. Δεν εκφράζουν αληθινή αγάπη. Δεν βοηθούν τους νέους. Βασίζονται στον εγωισμό. Αν όμως από ανθρωπίνη αδυναμία συμβή κάτι τέτοιο, η Εκκλησία θα βοηθήση να ξεπεράσουν την κατάστασι αυτή, να κάνουν γάμο και έτσι να προχωρήσουν σε μια αληθινή εν Χριστώ ένωσι και αγάπη μεταξύ τους και να κάνουν μια χριστιανική οικογένεια, με την οποία θα δοξασθή ο Θεός.».