Κληθεὶς ἀδελφὸς τοῦ Κατακρίτου ξύλῳ
Θνῄσκεις δι' αὐτόν, παμμάκαρ, κρουσθεὶς ξύλῳ.
Ἐσθλὸν Ἀδελφόθεον τριτάτῃ ξύλῳ εἰκάδι πλῆξαν.
Ο Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο αποκαλούμενος και δίκαιος, είναι άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που έζησε κατά την αποστολική εποχή και υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Για την θαυμαστή πολιτεία του και τις πολλές αρετές του, ονομαζόταν από όλους δίκαιος.
Η παράδοση αναφέρει ότι ήταν ένας από τους γιους του Ιωσήφ από άλλη γυναίκα, οπότε ήταν ετεροθαλής αδερφός του Κυρίου (Μάρκος 6,3. Γαλάτες 1,19). Μέσα στα ευαγγέλια αναφέρεται πάντοτε ως πρώτος από τους αδελφούς του Ιησού (Ματθ. 13,55. Μάρκος 6,3) κάτι που δείχνει πως πιθανώς ήταν ο πρεσβύτερος.
Ο Ιάκωβος ο Αδελφόθεος είναι αυτός που έγραψε και την πρώτη Θεία Λειτουργία της χριστιανικής Εκκλησίας.
Έγινε μαθητής του Ιησού μετά την Ανάσταση και έδωσε μαρτυρικώς τη ζωή του, όταν καταδικάστηκε από το συνέδριο των Σαδδουκαίων.
Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ
Ο Ιάκωβος δεν είχε ακολουθήσει τον Ιησού κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας Του. Ο Απόστολος Παύλος μας αναφέρει ότι ο Ιησούς εμφανίστηκε μετά την Ανάστασή του στον Ιάκωβο και εν συνεχεία στους Αποστόλους (Α' Κορινθ. 15,7), δείχνοντάς μας έτσι πως κλήθηκε με ιδιαίτερο τρόπο στο αποστολικό αξίωμα, όπως και ο ίδιος.
Κατέλαβε ηγετική θέση στην αρχαία χριστιανική εκκλησία και ανέλαβε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της πρώτης αποστολικής Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ. (Ματθ. 13, 55. Μαρκ. 6,3. Α' Κορινθίους 15,7. Πράξεις 1, 14. 12,17 και 15,6-29. Γαλάτες 2,9).
Η εξαίρετη θέση μάλιστα που κατείχε στη συνείδηση των μελών της αρχαίας εκκλησίας διαφαίνεται από την προσφώνηση του Αποστόλου Παύλου, ως «στύλου» (Γαλ. 2,9) και Αποστόλου (Γαλ. 1,19). Ο Ευαγγελιστής Λουκάς μας αναφέρει πως όταν ο Πέτρος αποφυλακίστηκε με θαυμαστό τρόπο, κατευθύνθηκε στο σπίτι της Μαρίας της μητέρας τουΜάρκου, όπου ζήτησε να απαγγείλουν τα γενόμενα και στον Ιάκωβο (Πράξεις 12,17), ενώ όταν υποχρεώθηκε να φύγει από τα Ιεροσόλυμα, αφού κινδύνευε να συλληφθεί και πάλι από τον Ηρώδη Αγρίππα, παρήγγειλε να διηγηθούν τα συμβάντα στον Ιάκωβο και τους αδελφούς του (Πράξεις 12,17).
Στην Αποστολική σύνοδο (Πράξεις 15, 4-29) ο Ιάκωβος διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο. Ο ίδιος μάλιστα μέσα από την αποστολική περιγραφή διαφαίνεται ως επικεφαλής της συνόδου. Έτσι λαμβάνει θέση ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα με τους εξ εθνών Χριστιανούς, τασσόμενος υπέρ της άποψης να μην επιβαρύνονται με την περιτομή, αλλά να δοθεί ιδιαίτερη μνεία για την ηθική πορεία του βίου τους και την αποχή από τα έθιμα των ειδωλολατρών (Πρ. 15, 19-20). Μετά την τρίτη περιοδεία του ο Παύλος φτάνοντας στα Ιεροσόλυμα, παρουσιάστηκε στο Ιάκωβο για να διηγηθεί τα συμβάντα (Πρ. 21, 18-19). Ο Ιάκωβος τελικά φαίνεται πως δεν εγκατέλειψε τα Ιεροσόλυμα, περιορίζοντας την αποστολική του δράση στους Ιουδαίους (Γαλ. 2,9), χωρίς όμως να αντιτίθεται το άνοιγμα στον εθνικό χώρο (Γαλ. 2, 6-10). Οι πληροφορίες από το σημείο αυτό και μετά μέσα στην Καινή Διαθήκη για τον Ιάκωβο σταματούν.
Το συγγραφικό έργο του Αγίου Ιακώβου
Την μοναδική Επιστολή που συνέγραψε, την απευθύνει όχι προς τους πιστούς μιας συγκεκριμένης τοπικής Εκκλησίας, αλλά προς όλους τους πιστούς, προς όλους τους Ιουδαίους, που πίστεψαν στον Χριστό και ήσαν διεσπαρμένοι σε όλα τα μέρη του κόσμου, και γι’ αυτό ονομάζεται καθολική Επιστολή.
Η επιστολή του αγίου Ιακώβου είναι ένα καταπληκτικό κείμενο, το οποίο προξενεί στην ψυχή αληθινή παρηγοριά, ανεκλάλητη χαρά και αποδιώχνει κάθε είδους απελπισία. Ρυθμίζει κατά τον καλύτερο τρόπο τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Στην επιστολή αυτή διδάσκει: α) την διαφορά που έχουν οι πειρασμοί. Ποιος πειρασμός γίνεται στον άνθρωπο κατά παραχώρηση του Θεού και ποιος προξενείται από την επιθυμία του ανθρώπου.
β) υποδεικνύει την οδό της καθάρσεως, της θεραπείας της ψυχής από τα πάθη, για να φωτιστεί ο νους και να αποκτήσει ο άνθρωπος προσωπική γνώση του Θεού.
γ) δεν παραλείπει να τονίσει και την αξία της παρουσίας του Ιερέως Θεραπευτού, καθώς και την χρησιμοποίηση υλικών στοιχείων, όπως το λάδι, το οποίο αγιάζεται και δι' αυτού ενεργεί η άκτιστη Χάρη του Θεού.
δ) ότι οι Χριστιανοί πρέπει να δείχνουν την πίστη τους όχι μόνον με λόγια αλλά κυρίως με έργα.
ε) παραγγέλλει να μη προτιμώνται στην Εκκλησία οι πλούσιοι περισσότερο από τους πτωχούς, αλλά μάλλον να επιπλήττονται οι πλούσιοι ως υπερήφανοι. Τονίζει, ότι δεν πρέπει να χωρίζονται οι άνθρωποι σε ομάδες, ανάλογα με τα χρήματα και τα αξιώματα που διαθέτουν, αλλά θα πρέπει να επιδεικνύεται προς όλους ο ίδιος σεβασμός, επειδή είναι εικόνες του Χριστού.
στ) αφού παρηγορεί ο Άγιος εκείνους που αδικούνται και τους παρακινεί να μακροθυμούν και να υπομένουν μέχρι την Δευτέρα παρουσία του Χριστού, δείχνοντάς τους με το παράδειγμα του Ιώβ το πόσο χρήσιμη είναι η υπομονή, παραγγέλλει στους ασθενείς να προσκαλούν τους ιερείς να τους χρίουν με έλαιο.
ζ) όλοι οι πιστοί να προσπαθούν να επαναφέρουν στο δρόμο της αλήθειας αυτούς που έχουν πλανηθεί από αυτή, επειδή σε αυτούς δίδεται μισθός από τον Κύριο, η άφεση των αμαρτιών τους.
η) κάνει λόγο για την ανθρώπινη σοφία και την αντιπαραβάλλει με την σοφία που προέρχεται από το Θεό, την οποία ονομάζει αγνή, ειρηνική, επιεική, ευπειθή, γεμάτη ευσπλαχνία και αγαθούς καρπούς, αμερόληπτη και ειλικρινή, επειδή είναι απαλλαγμένη από τα πάθη, τα οποία προκαλούν έριδες, μαλώματα, ακαταστασία. Υπάρχουν σοφοί κατά Θεόν και σοφοί κατά κόσμον, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που κατέχουν και τις δύο σοφίες. Άλλωστε, η ανθρώπινη σοφία πλουτίζει την διάνοια, ενώ η σοφία του Θεού, πλουτίζει την καρδιά με την άκτιστη θεία Χάρη και της χαρίζει όλα εκείνα τα αγαθά που αποζητά ο άνθρωπος, δηλαδή αγάπη, χαρά, ειρήνη κ.λ.π. Με την λογική κατανοεί ο άνθρωπος το γράμμα των όσων ακούει ή αναγινώσκει, ενώ με τον φωτισμένο νου έχει την δυνατότητα να εισδύει στο βάθος των λεγομένων και αναγινωσκομένων και έτσι μπορεί να κατανοεί το πνεύμα και το βαθύτερο νόημά τους και να τα ερμηνεύει σωστά.
Ο άγιος Ιάκωβος συνέγραψε την πρώτη θεία Λειτουργία, η οποία είναι κατανυκτική και διασώζει τον τρόπο λατρείας των Χριστιανών των Αποστολικών χρόνων. Τελείται και σήμερα, την ημέρα της εορτής του, αλλά και την δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων.
Το μαρτυρικό τέλος του Αγίου Ιακώβου
Ο Ιάκωβος ποίμανε την Εκκλησία των Ιεροσολύμων με δικαιοσύνη, με γενναία στοργή και στερεότητα στην πίστη. Αυτό όμως, εξήγειρε τη μοχθηρία και την κακουργία των Ιουδαίων. Σύμφωνα με τον πιο αξιόπιστο Ιώσηπο το 62 μ.Χ., οΣαδδουκαίος αρχιερέας Άνανος κατηγόρησε τον Ιάκωβο τον Αδελφόθεο και μερικούς άλλους ως παραβάτες του Μωσαϊκού Νόμου. Ο Άνανος συγκάλεσε συνέδριο, στο οποίο καταδίκασε τον Ιάκωβο και τους άλλους Χριστιανούς για ασέβεια, και τους τιμώρησε σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Οι Φαρισαίοι που ήταν επιεικέστεροι στο γράμμα του Νόμου, ενημέρωσαν τον καινούριο έπαρχο της Ιουδαίας τον Αλβίνο για το συμβάν, όπως και τον Ηρώδη Αγρίππα τον Α'. Ο Αλβίνος τελικά έστειλε απειλητική επιστολή στον Άνανο, ενώ ο Αγρίππας τον απομάκρυνε από τη θέση του, αλλά ήταν πλέον αργά.
Σύμφωνα με τον Ηγήσιππο, την εορτή του Πάσχα, οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι συνέστησαν στον Ιάκωβο να σταθεί στο πτερύγιο του Ναού και να αποκηρύξει την πίστη του στο Χριστό. Ο Ιάκωβος έπραξε όμως το αντίθετο με αποτέλεσμα να τον κρημνίσουν και να τον λιθοβολήσουν. Ένας ρεχαβίτης ιερέας προσπάθησε να τον σώσει, αλλά ενώ ακόμα ήταν ζωντανός, κάποιος από το πλήθος τον αποτέλειωσε με ένα άγριο κτύπημα ροπάλου στο κεφάλι.
Η μνήμη του Ιάκωβου του Αδελφόθεου εορτάζεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία δύο φορές το χρόνο. Στις 23 Οκτωβρίουκαι τις 26 Δεκεμβρίου. Τέλος, η μνήμη του εορτάζεται και την Κυριακή μετά την Γέννηση του Χριστού, μαζί με τη μνήμη του Δαβίδ του Προφήτου και Ιωσήφ του μνήστορος.
***ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ***
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.Ὡς τοῦ Κυρίου Μαθητής, ἀνεδέξω δίκαιε τὸ Εὐαγγέλιον ὡς Μάρτυς ἔχεις τὸ ἀπαράτρεπτον τὴν παρρησίαν ὡς Ἀδελφόθεος τὸ πρεσβεύειν ὡς Ἱεράρχης. Ἱκέτευε Χριστὸν τὸν Θεόν, σωθήναι τᾶς ψυχᾶς ἠμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεὶς.
Ὁ τοῦ Πατρὸς μονογενὴς Θεὸς Λόγος, ἐπιδημήσας πρὸς ἡμᾶς ἐπ' ἐσχάτων, τῶv ἡμερῶν Ἰάκωβε θεσπέσιε, πρῶτον σε ἀνέδειξε τῶν Ἱεροσολύμων, Ποιμένα καὶ Διδάσκαλον, καὶ πιστὸν οἰκονόμον, τῶν μυστηρίων τῶv πνευματικῶν, ὄθεv σε πάντες τιμῶμεν Ἀπόστολε.
Ὁ Οἶκος
Τὸν γόνον σε τοῦ Ἰωσήφ, καὶ Ἱεροσολύμων τὸν πρῶτον ἱεράρχην, Ἰάκωβε θεόπτα, καὶ τοῦ Κυρίου ἀδελφὸν ὕμνοις ἐγκωμίων ἀνυμνοῦμεν εὐσεβῶς, καὶ πίστει ἀνακράζομεν· Δώρησαι ἡμῖν δώρημα τέλειον ἐκ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων, καὶ ἀπέλασον τὴν θλίψιν τὴν ἐπερχομένην καὶ ἐνεστῶσαν ἐκ πλήθους πταισμάτων· ἐπῆραν γὰρ οἱ ἐχθροὶ καθ' ἡμῶν τὴν πτέρναν, καὶ ἐκύκλωσαν ἡμᾶς Ἰσμαηλῖται· ὧν θραῦσον ταχὺ τὰ τόξα ἱεροφάντορ, ἵνα σε πάντες τιμῶμεν Ἀπόστολε.