Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016

Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός (+1 Οκτωβρίου)

Αποτέλεσμα εικόνας για Άγιος Ρωμανός ο Μελωδό
Βιογραφία- υμνολογικοί διάλογοι Ρωμανού του Μελωδού- υμνολογία

Καὶ πρὶν μὲν ὕμνει Ῥωμανὸς Θεὸν Λόγον,
Ὑμνεῖ δὲ καὶ νῦν, ἀλλὰ σὺν τοῖς Ἀγγέλοις.


Οι πληροφορίες για τον βίο του οσίου Ρωμανού δυστυχώς είναι λίγες. Έζησε ή τον 6ο αιώνα μ.Χ. επί του βασιλέως Αναστασίου του Α' ή κατά μία άλλη εκδοχή, τον 8ο αιώνα μ.Χ. επί τού βασιλέως Αναστασίου του Β'. Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας και σύμφωνα με ανώνυμο ύμνο ήταν εβραϊκής καταγωγής.

Αρχικά είχε χρηματίσει διάκονος στην εκκλησία της Βηρυτού. Κατόπιν μετέβηκε στην Κωνσταντινούπολη και έμεινε στα κελιά τού Ναού της Θεοτόκου.

Ο Ρωμανός είχε μέτρια παιδεία και το ποιητικό ταλέντο του ήταν ακόμα άγνωστο. Διεκατέχετο όμως από μία βαθιά πίστη στην σεπτή μνήμη της Παναγίας της Παρθένου και τακτικά παρακολουθούσε στον Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών τις κατανυκτικές ολονυκτίες. Σε μία τέτοια, στην γιορτή των Χριστουγέννων, που παραβρέθηκε η ψυχή του γέμισε με κατάνυξη και όταν γύρισε στο κελί του είδε όνειρο την Παναγία να του προσφέρει ένα βιβλίο και να του λέει να το καταφάει. 

Αποτέλεσμα εικόνας για Άγιος Ρωμανός ο Μελωδό

Ο Ρωμανός από την επίδραση τού ονείρου συνέθεσε για την γέννηση τού Χριστού το τροπάριο «Ἡ Παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον τῷ ἀπροσίτω προσάγει..». Από την στιγμή αυτή η ποιητική επιφοίτηση του οσίου Ρωμανού έμεινε άσβεστη και αναδείχτηκε ο εξωχότερος και μεγαλύτερος μελωδός της Εκκλησίας μας.

Ο Ρωμανός έγραψε χίλιες περίπου συνθέσεις από τις όποιες διασώθηκε μόνο το ένα δέκατο. Πολυποίκιλα τα θέματά του. Ύμνησε όλους σχεδόν τους Αγίους και τις εορτές της Χριστιανικής Εκκλησίας. Ανεξάντλητος στις συλλήψεις και στον πλούτο ιδεών, γνωρίζοντας τον τρόπο να προσδίνει πρωτοτυπία ακόμη και στα πιο κοινά θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς θέματα. Το χωρίς χάρη πολλές φορές υλικό του (γεγονότα και βίος Αγίων) μπορούσε να το μετατρέψει σε ζωντανό δραματικό πίνακα. Τα πρόσωπα των Αγίων αλλά και της Παναγίας και του Χριστού παρουσιάζονται απόλυτα ζωντανά χωρίς τίποτα το νεκρικό ή απόκοσμο.

Η ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού εκφράζει την ίδια την εποχή του, τους πόθους και τις ελπίδες εκείνων των ανθρώπων. Γι΄ αυτό και το έργο του δεν εξετάζεται μόνο από Θρησκευτικής άποψης ή λογοτεχνικής αλλά και ιστορικής και λαογραφικής. Η γλώσσα του απλή, χωρίς στόμφους και όπου παρουσιάζεται ρητορική μακρολογία επειδή έτσι επιβαλλόταν από την ανάγκη των τότε λειτουργικών πλαισίων, αυτή γίνεται χωρίς να κουράζει. Γενικά οι φράσεις του περιέχουν μια πλαστικότητα, μεστή νοημάτων κατά μια άψογη τεχνική όπως παραδέχονται ειδικοί.

Ο διάσημος Γερμάνος βυζαντινολόγος καθηγητής Κρουμβάχερ, πλέκει το εγκώμιο του Ρωμανού. Η κριτική, λέει, ανακήρυξε τον Ρωμανό σαν τον μεγαλύτερο ποιητή του Βυζαντινού αιώνα, αληθινό Πίνδαρο αυτού. Κατείχε ανεξάντλητο πλούτο ιδεών, ανυπέρβλητη πλαστικότητα φράσεως, μεστή και δυνατή γλώσσα, θησαυρό αρμονίας ποικίλων και καλλιτεχνικών ρυθμών.

Ο Ρωμανός χρησιμοποίησε το ποιητικό εκείνο είδος πού λέγεται εκκλησιαστικός Ύμνος και του χάρισε την τελειότερη μορφή. Ο Ύμνος αποτελείται από το Κοντάκιον (προσόμοιον ή κουκούλιον), τους Οίκους και το Εφύμνιον και στηρίζεται πάνω στο νόμο της Ισοσυλλαβίας και ομοτονίας. Μαζί με το ποιητικό κείμενο συνέθετε ο ίδιος και τη μουσική ή έδενε το νέο ποίημα πάνω σε παλιότερη μουσική σύνθεση. Θεματικά τα έργα του αναφέρονται περισσότερο σε γεγονότα της ζωής του Χριστού και σε ιερά πρόσωπα της Γραφής, όπως και σε βίους άγιων. Το είδος αυτό της ποίησης κυριαρχεί και σήμερα στην εκκλησιαστική ποίηση

***ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ***
Αποτέλεσμα εικόνας για Άγιος Ρωμανός ο Μελωδό

Το έργο του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού (που έζησε περίπου το 494 – 556 μ.Χ.) περιλαμβάνει αποκλειστικά ύμνους, τα λεγόμενα κοντάκια. Οι συναξαριστές κάνουν λόγο για 1000 περίπουκοντάκια. Ο αριθμός αυτός σίγουρα ακούγεται υπερβολικός. Ωστόσο θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από την εξαιρετική γονιμότητα του ποιητικού νου του Ρωμανού, χάρισμα που κατά πολύ ξεπερνούσε τους υπόλοιπους υμνογράφους της εποχής του και όχι μόνο…

Σήμερα δεν μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα για το συνολικό όγκο της παραγωγής αυτής. Δυστυχώς, με την πάροδο του χρόνου, πολλάκοντάκια έχουν χαθεί ή έχουν αλλοιωθεί ή σώζονται, αποσπασματικά, ενσωματωμένα σε μεταγενέστερους εκκλησιαστικούς ύμνους, τους κανόνες.

Από όλα τα σωζόμενα κοντάκια, 89 θεωρούνται έργα του Ρωμανού. Πρόκειται για 83 πλήρη κοντάκια με ρητή αναφορά στο όνομα του ποιητή, στην ακροστιχίδα (σύμφωνα με τις μαρτυρίες των χειρογράφων), και από τα άλλα 6 κοντάκια σώζονται μόνο αποσπάσματα.

Στα σωζόμενα κείμενα διακρίνονται δύο μεγάλες θεματικές ενότητες. Στα περισσότερα τα θέματα λαμβάνονται από τις Γραφές και προπαντός από την Καινή Διαθήκη (45 κοντάκια). Από τα υπόλοιπα, τα 30 έχουν ως θέμα διαφόρους Αγίους και τα 5 αναφέρονται σε περιστασιακά γεγονότα. Βασικός θεματικός άξονας στο έργο του Ρωμανού προβάλλει η Βιβλική παράδοση. Ωστόσο, πέρα από τα καθιερωμένα θέματα, όπως η Γέννηση, η Υπαπαντή, τα Επιφάνεια, βλέπουμε και νέα και πρωτότυπα, όπως οι ύμνοι «Εις την πόρνην», «Εις την προδοσίαν του Ιούδα», «Εις την άρνησιν του Πέτρου» κ.α. 

Από πλευράς στιχουργικής, ως προς τη δομή, τη μορφή και το περιεχόμενο, οι Ύμνοι αυτοί αποτελούν δείγματα εξαίρετης ποιητικής τεχνικής. Ιδιαιτέρως, η τεχνική εκείνη η οποία κατέστησε προσφιλή τα κοντάκια του Ρωμανού είναι η διηγηματική απλότητα και ο χρησιμοποιούμενος διάλογος. Δειγματοληπτικά, θα αναφερθούμε σε ένα απόσπασμα από υμνολογικούς διαλόγους του, σχετικά με γεγονότα των οποίων «ανάμνησιν ποιούμεθα» την εβδομάδα των Παθών του Κυρίου.

Για να αναπτύξει τη διήγηση και να γεννήσει το διάλογο ο Ρωμανός δεν περιορίζεται στο θέμα του, που έχει λάβει από τις Γραφές ή από συναξάρια. Δημιουργεί ερωταποκρίσεις μεταξύ των προσώπων που πρωτοστατούν, αλλά κάποτε και ο ίδιος παρεισφρέει διαλεγόμενος με κάποιο από τα πρόσωπα και εκφράζοντας συναισθήματα και κρίσεις του.


Ο διάλογος Χριστού – Πέτρου, κατά Ματθαίον, είναι ένας από αυτούς. 

Κύριος Ιησούς Χριστός: «Πάντες ὑμεῖς σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοί ἐν τῆ νυκτί ταύτῃ…»
Απ. Πέτρος: «Εἰ πάντες σκανδαλισθήσονται ἐν σοί, ἐγώ οὐδέποτε σκανδαλισθήσομαι.»
Κύριος Ιησούς Χριστός: «Ἀμήν λέγω σοι, ὅτι ἐν ταύτῃ τῆ νυκτί πρίν ἀλέκτορα φωνῆσαι τρίς ἀπαρνήσῃ με».

Να, πώς ο Άγιος Ρωμανός διανθίζει αυτόν το διάλογο:

Κύριος Ιησούς Χριστός: «Τι οὖν λέγεις φίλε Πέτρε; Οὐκ ἀρνήσῃ με, οὐ φεύγεις ἐμέ, οὐ καθελεῖς; Κἀγώ τοῦτο θέλω, ἀλλ΄ ἡ πίστις σου ἀστατος καί οὐκ ἀντιβαίνεις τοῖς πειρασμοῖς. Μέμνησαι πῶς παρά μικρόν κατεποντίσθης εἰ μή τήν παλάμην σοί ἐπέδωκα; Ἐπέζευσας σύν ἐμοί ἐν θαλάσσῃ, ὥσπερ κἀγώ, ἀλλ΄ εὐθέως ἐσείσθης καί ταχέως ἐσχίσθης. (…)
Ἰδοῦ καί νῦν λέγω σοι, ὅτι πρίν ἀλέκτορα φωνήσαι, τρις ψεύσῃ με καί ὡς κύματα θαλάσσης περικλύζει καί βυθίζει τήν ναῦν, τρίτον ἀρνῆ. Καί τότε μέν κράξας νῦν δέ κλαύσας εὑρήσεις με οὐ χεῖρα σοι δόντα, καθώς τό πρίν. Ταύτῃ γάρ κάλαμον λαβών ἄρχομαι γράφειν συγχώρησιν πᾶσι τοῖς ἐκ τοῦ Ἀδάμ. Ἡ σάρξ μου ἡ ἁγνή ὥσπερ χάρτης γίνεταί μοι καί το αἶμα μου μέλαν, ὅθεν βάπτω καί γράφω νέμων τήν δωρεάν…»

Πριν την άρνηση ο Πέτρος περιγράφεται ως «μη δυνάμενος» να απιστήσει στην αλήθεια των προρρήσεων του Κυρίου:

«Μικρόν οὖν ἡσύχασεν … ὀλίγον ἐπάυσατο ἀπό τῆς ἀδημονίας καί ἐκάθητο ἐντός τῆς αὐλῆς, σύννους, στυγνός…»

Ο Ρωμανός εδώ δε διηγείται απλώς, αλλά ζωηρεύει το λόγο του επιτιμώντας τον Απόστολο:

«Ἀφήκας ἀπόστολε ταχέως τό κράτημα καί κόρη σέ ἔρρηξε∙ ἀλλ΄ ἀνάστα καί ἐξάλλου καί ἀνάλαβε τήν πρώτην ἰσχύν ὡς ἀθλητής∙ οὐκ ἔχεις τήν πάλην πρός τινα δυνατώτερον. Καί πῶς κατηνέχθης λόγῳ ψιλῶ; Κόρη προσῆλθέ σοι μικρά, ἥτις καί τάχα ψελλίζουσα εἶπεν ἅ εἶπεν πρός σε. Καί ὥσπερ βρυγμόν κατεδέξω τόν ψελλισμόν, ἀπεκρίθης πρός ταύτην∙ οὐ γινώσκω τόν ἄνδρα, ἀγνοῶ τόν ἄνθρωπον…».

Αυτός ο ρεαλισμός του, που εκδηλώνεται στη διήγηση και στο διάλογο, αυτή η συναρπαστική ερμηνεία κοινών σε όλους μας θρησκευτικών βιωμάτων, καθώς και η διακριτική ανάμειξή τους με ανθρώπινες γνώσεις, καθιστούν τον Ρωμανό ιδιαίτερο εκκλησιαστικό υμνογράφο. Μια περιήγηση σε όσα κληροδότησε στην εκκλησιαστική λατρεία ο υμνογραφικός του χρωστήρας, δίχως άλλο θα μας ανταμείψει

Αρχικό κείμενο: http://agioianargiroieptapyrgio.blogspot.gr
Ἀπολυτίκιον  
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς σάλπιγξ θεόληπτος, τῶν οὐρανίων ᾠδῶν, ἐνθέως ἐφαίδρυνας, τὴν Ἐκκλησίαν Χριστοῦ, τοὶς θείοις σου ἄσμασι, σὺ γὰρ τῆς Θεοτόκου, ἐμπνευσθεῖς τὴ ἑλλάμψει, ἔνθεος ὑμνηπόλος, ἐγνωρίσθης ἐν κόσμῳ, διὸ σὲ πόθω τιμῶμεν, Ρωμανὲ Ὅσιε.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Ἐν σοὶ Πάτερ ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ᾽ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾷν μὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτoυ· διὸ καὶ μετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ῥωμανὲ τὸ πνεῦμά σου.

www.saint.grhttp://agioianargiroieptapyrgio.blogspot.gr