Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιεροθέου
Οι άνθρωποι σήμερα, ιδιαιτέρως οι νέοι μας, έχουν απογοητευθεί από τον λεγόμενο δυτικό τρόπο ζωής, πού δημιουργεί καί οδηγεί σε πολλά αδιέξοδα
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι αυτός ο δυτικός τρόπος ζωής συνδέεται στενά με την φιλαυτία, την ατομοκρατία καί τον αμοραλισμό. Είναι, λοιπόν, φυσικό αυτός ο ατομισμός, όπως εκφράζεται στον τρόπο διασκέδασης, ψυχαγωγίας καί κοινωνικής ζωής να δημιουργεί υπαρξιακά προβλήματα, να προβληματίζει τον σύγχρονο άνθρωπο, πού πάσχει από έλλειψη αγάπης καί στοργής…
Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η κλασσική μουσική, ο κλασσικός χορός, τα λεγόμενα κλασσικά μπαλέτα κλπ. είναι τρόπος ζωής πού καθιέρωσαν οι Φράγκοι κατακτητές των Ρωμαίων της Δύσεως καί χαρακτήριζε την ζωή των Πύργων. Αυτό υποδηλώνει καί η λέξη κλασσικός, πού δείχνει ότι είναι απόρροια της τάξεως των ευγενών, πού ταυτίζονταν με τους βαρβάρους κατακτητάς του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Διάφορες μελέτες έχουν καταδείξει την σπουδαιότητα καί την ανωτερότητα της Ρωμαίικης μουσικής, εκκλησιαστικής καί δημοτικής, αλλά καί των ρωμαίικων χορών εν σχέσει με την δυτική μουσική καί τους δυτικούς χορούς. Ο Ζουράρις επανειλημμένως έχει αναλύσει τους χορούς, τόσο του δυτικού όσο καί του ανατολικού ανθρώπου, πού δείχνουν την μεγάλη διαφορά. Έπειτα, είναι γνωστό ότι ο δυτικός χορός στην πραγματικότητα είναι ατομικός, ερωτικός, ενώ ο χορός πού καλλιεργήθηκε στον τόπο μας προϋποθέτει την κοινότητα. Ολόκληρη η κοινότητα χορεύει, καί μάλιστα συνδέει τον χορό με το πανηγύρι του χωριού του, στο οποίο κεντρική θέση κατέχει ο εορταζόμενος άγιος.
Είναι γνωστό ότι ακόμη καί η σύγχρονη δυτική μουσική, όπως είναι η ροκ μουσική, ξεκίνησε ως επανάσταση εναντίον του κατεστημένου καί κατά την πορεία αναπτύξεως της προσλάμβανε πολλές «φιλοσοφίες», ακόμη δε σέ πολλές περιπτώσεις συνδέθηκε καί με τον σατανισμό.
Εκείνο πού ήθελα να τονίσω στο σημείο αυτό είναι ότι οι άνθρωποι σήμερα έχουν απογοητευθεί από τον δυτικό τρόπο ζωής, πού κυριαρχείται από τον ατομισμό καί την φιλαυτία, καί γι’ αυτό αναζητά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Σύγχρονοι Έλληνες μουσικοσυνθέτες, όπως ο Σαββόπουλος, ο Μαρκόπουλος, ο Χατζηδάκης, ο Θεοδωράκης, ο Σπανουδάκης καί άλλοι νεώτεροι έχουν επηρεασθεί από την βυζαντινή μουσική.
Επίσης, οι άνθρωποι, ιδίως στίς μεγαλουπόλεις, συγκροτούν διαφόρους συλλόγους για να έχουν κάποια κοινωνία καί επικοινωνία με τους τόπους πού γεννήθηκαν, αφού ενθυμούνται τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Αυξάνονται τα παραδοσιακά γλέντια καί δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να κάνουν πάρτυ με παραδοσιακά όργανα. Σήμερα μεταξύ των νέων είναι της μόδας να μαθαίνουν παραδοσιακούς χορούς καί να ψυχαγωγούνται με παραδοσιακά όργανα. Στήν Ιερά Αρχιεπισκοπή καλλιεργείται έντονα το φαινόμενο αυτό.
Η αναζήτηση του παραδοσιακού τρόπου ζωής φαίνεται από το ότι οι άνθρωποι σήμερα θέλουν να βλέπουν παλαιές κινηματογραφικές ταινίες, στίς οποίες εκφράζεται ένα ιδιαίτερο ήθος. Θα μπορούσα να πω ότι τόσο στίς ταινίες αυτές, όσο καί στα δημοτικά τραγούδια ακόμη καί ο ερωτάς έχει μια άλλη διάσταση, χαρακτηρίζεται από λεβεντιά καί ωριμότητα.
Αυτή η αναζήτηση της παραδοσιακής ζωής φαίνεται καί από ένα απλό μεν περιστατικό, αλλά που εκφράζει μια μεγάλη πραγματικότητα. Τελευταία δύο εκδοτικοί οίκοι εξέδωσαν δύο αναγνωστικά, πού παλαιότερα διδασκόμασταν στίς πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, το ένα τιτλοφορείται «τα καλά παιδιά» καί το άλλο «αλφαβητάριο», καί έγιναν ανάρπαστα. Πραγματικά, παρατηρώντας αυτά τα αναγνωστικά καί συγκρίνοντάς τα με νεώτερα, διαπιστώνει κανείς την μεγάλη διαφορά. Τελικά, αυτή η αναζήτηση καί αγορά των παλαιών αναγνωστικών, δεν εκφράζει απλώς τον λεγόμενο παλιμπαιδισμό, αλλά την αναζήτηση του παλαιού τρόπου ζωής.
Μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία διασώζεται ο πυρήνας αυτής της παραδόσεως, πού εκφράζει το ιδιαίτερο ήθος καί τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Γι αυτό καί ο νέος πού ζει μέσα στόν εκκλησιαστικό χώρο είναι μοντέρνος καί από αυτής της πλευράς. Η βυζαντινή μουσική είναι συνέχεια, καλλιέργεια καί ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, που χαρακτηρίζεται για την νηφαλιότητα, την ανδροπρέπεια, την εσωτερικότητα. Είναι στοιχεία πού προσιδιάζουν στόν ώριμο καί ολοκληρωμένο άνθρωπο.
Συνάντησα κάποιον διάσημο Ρώσο μουσικοσυνθέτη πού γνώριζε την δυτική μουσική, ο οποίος μου έλεγε ότι όταν για πρώτη φορά άκουσε βυζαντινή μουσική αισθάνθηκε ότι αυτή είναι η πιο κατάλληλη για την προσευχή καί την λατρεία. Η βυζαντινή αγιογραφία, με τον τρόπο καί την τεχνική πού χρησιμοποιεί, αποτελεί ό,τι ωριμότερο έχει να επίδειξη η θρησκευτική τέχνη. Έπειτα, αυτός πού ζει μέσα στην Εκκλησία έρχεται σέ επαφή με τα πανηγύρια, τους δημοτικούς χορούς, τα δημοτικά τραγούδια, αφού καί αυτά είναι στήν πραγματικότητα Ρωμαίικα. Μας έχουν μάθει να τα λέμε δημοτικά, αλλά είναι Ρωμαίικα, αφού εκφράζουν ένα ιδιαίτερο ήθος.
Συνάντησα κάποιον διάσημο Ρώσο μουσικοσυνθέτη πού γνώριζε την δυτική μουσική, ο οποίος μου έλεγε ότι όταν για πρώτη φορά άκουσε βυζαντινή μουσική αισθάνθηκε ότι αυτή είναι η πιο κατάλληλη για την προσευχή καί την λατρεία. Η βυζαντινή αγιογραφία, με τον τρόπο καί την τεχνική πού χρησιμοποιεί, αποτελεί ό,τι ωριμότερο έχει να επίδειξη η θρησκευτική τέχνη. Έπειτα, αυτός πού ζει μέσα στην Εκκλησία έρχεται σέ επαφή με τα πανηγύρια, τους δημοτικούς χορούς, τα δημοτικά τραγούδια, αφού καί αυτά είναι στήν πραγματικότητα Ρωμαίικα. Μας έχουν μάθει να τα λέμε δημοτικά, αλλά είναι Ρωμαίικα, αφού εκφράζουν ένα ιδιαίτερο ήθος.
Βέβαια, πρέπει να πούμε ότι, όταν μιλάμε για παράδοση καί παραδοσιακό τρόπο ζωής, δεν εννοούμε την συντήρηση του παρελθόντος. Άλλο παράδοση καί άλλο συντήρηση. Η συντήρηση είναι η μηχανική επανάληψη των μορφών του παρελθόντος καί εκφράζει μια στατικότητα, ενώ η παράδοση είναι η βίωση του παρελθόντος μέσα στά σύγχρονα δεδομένα, δηλαδή συνιστά μια δυναμική ενέργεια. Καί μπορεί να πει κανείς ότι αυτό βιώνεται μέσα στην Εκκλησία, ακριβώς επειδή υπάρχει η ζωογόνος παρουσία της θείας Χάριτος, πού ανακαινίζει τα πάντα, καί επειδή υπάρχουν τα μεταμορφωμένα πρόσωπα των αγίων. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει η Εκκλησία, ως Σώμα Χριστού, καί οι άγιοι πού είναι οι ζωντανοί οργανισμοί καί ανανεώνουν το παρόν χωρίς να παραθεωρούν το παρελθόν καί το παρόν.