"καὶ ἠρώτησαν αὐτὸν ἅπαν τὸ πλῆθος τῆς περιχώρου τῶν Γαδαρηνῶν ἀπελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῶν,"
Ευαγγέλιο-Απόστολος, σχολιασμός
Ευαγγέλιο: (Λουκ. η΄ 26-39)
Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἐλθόντι τῷ ᾿Ιησοῦ εἰς τὴν χώραν τῶν Γαδαρηνῶν, ὑπήντησεν αὐτῷ ἀνήρ τις ἐκ τῆς πόλεως, ὃς εἶχε δαιμόνια ἐκ χρόνων ἱκανῶν, καὶ ἱμάτιον οὐκ ἐνεδιδύσκετο καὶ ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν, ἀλλ᾿ ἐν τοῖς μνήμασιν. ἰδὼν δὲ τὸν ᾿Ιησοῦν καὶ ἀνακράξας προσέπεσεν αὐτῷ καὶ φωνῇ μεγάλῃ εἶπε· τί ἐμοὶ καὶ σοί, ᾿Ιησοῦ, υἱὲ τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου; δέομαί σου, μή με βασανίσῃς. παρήγγειλε γὰρ τῷ πνεύματι τῷ ἀκαθάρτῳ ἐξελθεῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου. πολλοῖς γὰρ χρόνοις συνηρπάκει αὐτόν, καὶ ἐδεσμεῖτο ἁλύσεσι καὶ πέδαις φυλασσόμενος, καὶ διαρρήσσων τὰ δεσμὰ ἠλαύνετο ὑπὸ τοῦ δαίμονος εἰς τὰς ἐρήμους. ἐπηρώτησε δὲ αὐτὸν ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· τί σοί ἐστιν ὄνομα; ὁ δὲ εἶπε· λεγεών· ὅτι δαιμόνια πολλὰ εἰσῆλθεν εἰς αὐτόν· καὶ παρεκάλει αὐτὸν ἵνα μὴ ἐπιτάξῃ αὐτοῖς εἰς τὴν ἄβυσσον ἀπελθεῖν. ἦν δὲ ἐκεῖ ἀγέλη χοίρων ἱκανῶν βοσκομένων ἐν τῷ ὄρει· καὶ παρεκάλουν αὐτὸν ἵνα ἐπιτρέψῃ αὐτοῖς εἰς ἐκείνους εἰσελθεῖν· καὶ ἐπέτρεψεν αὐτοῖς. ἐξελθόντα δὲ τὰ δαιμόνια ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου εἰσῆλθον εἰς τοὺς χοίρους, καὶ ὥρμησεν ἡ ἀγέλη κατὰ τοῦ κρημνοῦ εἰς τὴν λίμνην καὶ ἀπεπνίγη. ἰδόντες δὲ οἱ βόσκοντες τὸ γεγενημένον ἔφυγον, καὶ ἀπήγγειλαν εἰς τὴν πόλιν καὶ εἰς τοὺς ἀγρούς. ἐξῆλθον δὲ ἰδεῖν τὸ γεγονός, καὶ ἦλθον πρὸς τὸν ᾿Ιησοῦν καὶ εὗρον καθήμενον τὸν ἄνθρωπον, ἀφ᾿ οὗ τὰ δαιμόνια ἐξεληλύθει, ἱματισμένον καὶ σωφρονοῦντα παρὰ τοὺς πόδας τοῦ ᾿Ιησοῦ, καὶ ἐφοβήθησαν. ἀπήγγειλαν δὲ αὐτοῖς οἱ ἰδόντες πῶς ἐσώθη ὁ δαιμονισθείς. καὶ ἠρώτησαν αὐτὸν ἅπαν τὸ πλῆθος τῆς περιχώρου τῶν Γαδαρηνῶν ἀπελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῶν, ὅτι φόβῳ μεγάλῳ συνείχοντο. αὐτὸς δὲ ἐμβὰς εἰς τὸ πλοῖον ὑπέστρεψεν. ἐδέετο δὲ αὐτοῦ ὁ ἀνήρ, ἀφ᾿ οὗ ἐξεληλύθει τὰ δαιμόνια, εἶναι σὺν αὐτῷ· ἀπέλυσε δὲ αὐτὸν ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· ὑπόστρεφε εἰς τὸν οἶκόν σου καὶ διηγοῦ ὅσα ἐποίησέ σοι ὁ Θεός. καὶ ἀπῆλθε καθ᾿ ὅλην τὴν πόλιν κηρύσσων ὅσα ἐποίησεν αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς.
«Ἠρώτησαν αὐτὸν ἅπαν τὸ πλῆθος τῆς περιχώρου τῶν Γαδαρηνῶν ἀπελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῶν»
Ἡ χώρα τῶν Γαδαρηνῶν ἦταν τὴν ἡμέρα ἐκείνη ἀνάστατη. Τὴν ἐπισκέφθηκε ὁ Θεάνθρωπος φανερώνοντας τὴ θεϊκή Του δύναμη: Ἐλευθέρωσε ἕνα δαιμονισμένο ἀπὸ τὰ δαιμόνια ποὺ τὸν εἶχαν κυριεύσει, καὶ συγχρόνως ἔδωσε στὰ πνεύματα αὐτὰ τὴν ἄδεια νὰ εἰσέλθουν σ᾿ ἕνα μεγάλο κοπάδι χοίρων ποὺ ἔβοσκε ἐκεῖ κοντά. Οἱ χοῖροι ὑπὸ τὴ δαιμονικὴ ἐπήρεια ὅρμησαν στὸν γκρεμὸ καὶ πνίγηκαν στὴ λίμνη. Ὁ Κύριος ἐπέτρεψε αὐτὴ τὴν καταστροφή, διότι ὁ Μωσαϊκὸς Νόμος ἀπαγόρευε στοὺς Ἰσραηλίτες νὰ τρῶνε χοιρινὸ κρέας – καὶ ἑπομένως ἡ ἐκτροφὴ χοίρων ἦταν παράνομη. Εἶναι ἀξιοπρόσεκτη ἡ ἀντίδραση τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς ἀπέναντι στὰ ὅσα συνέβησαν: Παρακάλεσαν ὅλοι τους μὲ μιὰ γνώμη τὸν Κύριο νὰ φύγει ἀπὸ τὴ χώρα τους. Αἴτημα παρανοϊκό. Ἂς δοῦμε ὅμως τί σημαίνει αὐτὸ τὸ αἴτημα καὶ πῶς ἀφορᾶ στὸν καθένα μας.
1. Αἴτημα ποὺ δείχνει ἀμετανοησία
Γιατί οἱ κάτοικοι τῶν Γαδαρηνῶν παρακάλεσαν τὸν Κύριο νὰ φύγει ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορά τους; Ἐπειδὴ φοβήθηκαν – τὸ ἀναφέρει σαφῶς τὸ ἱερὸ κείμενο: «ὅτι φόβῳ μεγάλῳ συνείχοντο»· κυριεύθηκαν ἀπὸ μεγάλο φόβο. Ἀλλὰ δὲν τρόμαξαν ἁπλῶς ἀπὸ ἕνα παράδοξο θαυμαστὸ γεγονός, ἀπὸ τὸ ὅτι ἐξοντώθηκε ὁλοσχερῶς ἕνα μεγάλο κοπάδι χοίρων σὲ ἐλάχιστο χρόνο, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ στὴ χώρα τους.
Εἶδαν τὸν περιβόητο ἐκεῖνο δαιμονισμένο, ποὺ ἦταν ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῆς περιοχῆς, νὰ κάθεται «ἱματισμένος καὶ σωφρονῶν» στὰ πόδια τοῦ Κυρίου. Ἄκουσαν ἀπὸ τοὺς αὐτόπτες μάρτυρες «πῶς ἐσώθη ὁ δαιμονισθείς». Κατάλαβαν δηλαδὴ ὅτι ὁ παράδοξος αὐτὸς ἐπισκέπτης, ὁ Κύριος, ἦταν ἀπεσταλμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ διαχειριζόταν θεϊκὴ δύναμη. Κατάλαβαν ὅτι ἡ ἐξόντωση τοῦ κοπαδιοῦ τους ἦταν δίκαιη τιμωρία τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ θεληματικὴ παρανομία τους.
Ἀναγνώρισαν τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ δὲν τὴν ἀποδέχθηκαν. Ἦλθε ὁ Θεάνθρωπος στὸν τόπο τους νὰ τοὺς καλέσει σὲ μετάνοια καὶ σωτηρία, ἀλλὰ ἐκεῖνοι προτίμησαν τοὺς χοίρους τους, τὸ δικό τους θέλημα, ὄχι τὸ θέλημα καὶ τὸ Νόμο τοῦ Θεοῦ. Κυριεύθηκαν ὄχι ἀπὸ τὸν εὐλαβὴ φόβο τοῦ Θεοῦ, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ μετάνοια καὶ ἀλλαγὴ ζωῆς· κυριεύθηκαν ἀπὸ τὸν φόβο τοῦ ἀμετανόητου ἐνόχου ποὺ δὲν θέλει νὰ ἀπαρνηθεῖ τὴν ἁμαρτία του. Τὸ αἴτημά τους λοιπὸν πρὸς τὸν Κύριο δείχνει τὴν πεισματικὴ ἀμετανοησία τους.
2. Ὁλοκληρωτικὰ παραδομένοι στὸν Κύριο
Τὸ τραγικὸ παράδειγμα τῶν κατοίκων τῶν Γαδαρηνῶν δὲν ἀφορᾶ μόνο σὲ ὅσους συνειδητὰ ζοῦν μακριὰ ἀπὸ τὸν Θεό, ἀφορᾶ καὶ σ᾿ ἐμᾶς τοὺς πιστούς. Μὲ ποιὰ ἔννοια;
Εἶναι ἐνδεχόμενο κάποιος πιστός, ἂν καὶ ἀγωνίζεται νὰ ζεῖ σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ Εὐαγγελίου καὶ ἴσως ἔχει καὶ κάποιες ἐπιδόσεις στὴν πνευματικὴ ζωή, ὅμως συνειδητὰ νὰ μὴ συμμορφώνεται τελείως μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ· νὰ ὑπάρχουν μέσα του κάποιες περιοχές, ἢ ἔστω μία, σὰν τὴ χώρα τῶν Γαδαρηνῶν, ὅπου θέλει νὰ βόσκει ἀνενόχλητος τοὺς χοίρους του, νὰ κάνει τὸ δικό του θέλημα.
Πιὸ συγκεκριμένα, εἶναι πρόθυμος νὰ κάνει νηστεῖες, προσευχές, ἐλεημοσύνες, νὰ διακονεῖ στὰ ἔργα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ δὲν θέλει π.χ. νὰ συγχωρήσει τὸν ἀδελφό του ποὺ τὸν ἀδίκησε στὴ διανομὴ τῆς πατρικῆς κληρονομιᾶς, δὲν ἀποφασίζει νὰ φροντίσει τὸ ἀδύνατο σημεῖο του καὶ νὰ πολεμήσει ἀποφασιστικὰ τὸ πάθος ποὺ κυρίως τὸν πολεμᾶ, τὸν θυμό, τὴν κατάκριση, τὴ λαιμαργία ἢ ὁτιδήποτε ἄλλο. Καὶ ὅταν ὁ Θεὸς τὸν ἐλέγχει καὶ τοῦ ὑποδεικνύει τὴν ἁμαρτία του, εἴτε διὰ τοῦ Πνευματικοῦ εἴτε διὰ θλίψεων ἢ δι᾿ ἄλλου τρόπου, ἀντιδρᾶ, ταράζεται, ἀρνεῖται.
Ἀλίμονο στὸν πιστὸ ποὺ γνώρισε τὴν ἀλήθεια καὶ δὲν παραδόθηκε στὸ Χριστὸ μὲ ὅλη του τὴν καρδιά, χωρὶς κρατούμενα! Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἔχει μέρος στὴ Βασιλεία Του;
***
Τελικὰ οἱ κάτοικοι τῶν Γαδαρηνῶν καὶ ὄχι ὁ δαιμονισμένος ἔπασχαν ἀπὸ τὴν πιὸ ἐπικίνδυνη δαιμονικὴ ἐπήρεια, διότι αὐτοὶ ἁμάρταναν μὲ τὴ θέλησή τους, ἐνῶ ὁ δαιμονισμένος ἦταν ἁπλῶς θύμα τῶν δαιμόνων. Ἂς φοβηθοῦμε λοιπὸν τὸν ἑαυτό μας, μήπως ἔχουμε κρατούμενα ἀπέναντι στὸν Κύριό μας. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἂς θαυμάσουμε τὴν ἀκατανίκητη δύναμη τοῦ Κυρίου ἀπέναντι στοὺς δαίμονες καὶ κυρίως τὴν ἄφατη ἀγάπη καὶ ἀνεξικακία Του, ὁ Ὁποῖος σεβάστηκε μὲν τὸ αἴτημα τῶν κατοίκων ἐκείνης τῆς περιοχῆς, ἀλλὰ καὶ δὲν παραιτήθηκε ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία Του νὰ τοὺς σώσει: Ἄφησε στὰ μέρη τους κήρυκα τῶν θαυμασίων Του τὸν πρώην δαιμονισμένο.
Ὁ πολυεύσπλαχνος Κύριός μας εἶναι ἕτοιμος, ἂν τὸ θέλουμε καὶ τὸ προσπαθοῦμε, νὰ ἐκμηδενίσει καὶ στὴ δική μας ζωὴ τὰ ἐμπόδια ποὺ μᾶς χωρίζουν ἀπὸ Ἐκεῖνον, ὥστε νὰ ἐνωθοῦμε μαζί Του καὶ νὰ Τὸν δοξάζουμε στοὺς αἰῶνες.
Απόστολος: (Γαλ. β΄ 16-20)
Ἀδελφοί, εἰδότες ὅτι οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου ἐὰν μὴ διὰ πίστεως ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡμεῖς εἰς Χριστὸν ᾿Ιησοῦν ἐπιστεύσαμεν, ἵνα δικαιωθῶμεν ἐκ πίστεως Χριστοῦ καὶ οὐκ ἐξ ἔργων νόμου, διότι οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ. εἰ δὲ ζητοῦντες δικαιωθῆναι ἐν Χριστῷ εὑρέθημεν καὶ αὐτοὶ ἁμαρτωλοί, ἆρα Χριστὸς ἁμαρτίας διάκονος; μὴ γένοιτο. εἰ γὰρ ἃ κατέλυσα ταῦτα πάλιν οἰκοδομῶ, παραβάτην ἐμαυτὸν συνίστημι. ἐγὼ γὰρ διὰ νόμου νόμῳ ἀπέθανον, ἵνα Θεῷ ζήσω. Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ.
Ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος
«Ζῶ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστὸς»
Ἐμεῖς οἱ πρώην Ἰουδαῖοι, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ Ἀνάγνωσμα, ἐπειδὴ διαπιστώσαμε ὅτι δὲν μπορούσαμε νὰ σωθοῦμε τηρώντας τὶς τυπικὲς διατάξεις τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου, πιστέψαμε στὸν Χριστὸ καὶ βρήκαμε τὴ σωτηρία μας σ᾿ Αὐτόν. Κι ἐγὼ ὁ ἴδιος, τονίζει, πιστεύοντας στὸν Χριστὸ σταυρώθηκα μαζί Του μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα. Γι᾿ αὐτὸ καὶ δὲν ζῶ πλέον ἐγώ, δηλαδὴ ὁ παλαιὸς ἄνθρωπος, ἀλλὰ ζεῖ μέσα μου ὁ Χριστός: «Ζῶ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός».
Ἂς δοῦμε ὅμως τί σημαίνει ὁ παράδοξος καὶ μυστηριώδης αὐτὸς λόγος καὶ πῶς μποροῦμε νὰ τὸν ζήσουμε κι ἐμεῖς.
1. Ζεῖ μέσα του ὁ Χριστὸς
«Ζῶ οὐκέτι ἐγώ», ὁμολογεῖ ὁ μέγας Ἀπόστολος· δὲν ζῶ πιὰ ἐγώ. Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι ὁ θεῖος Παῦλος ἔδωσε τὴν καρδιά του καὶ τὴ ζωή του στὸν Χριστό. Ἀπαρνήθηκε τὸν ἁμαρτωλὸ ἑαυτό του, τὸν Παῦλο ὅπως ἦταν πρὶν γνωρίσει τὸν Κύριο. Νεκρώθηκε ὡς πρὸς τὴν ἁμαρτία. Δὲν ἔχει πλέον ἐγωιστικοὺς στόχους, ἐφάμαρτες σκέψεις καὶ ἐπιθυμίες. Θέλει πλέον αὐτὸ ποὺ θέλει ὁ Κύριος καὶ μόνο αὐτό, σκέπτεται αὐτὰ ποὺ ἀρέσουν σ᾿ Ἐκεῖνον.
«Ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός», συνεχίζει. Ζεῖ μέσα μου ὁ Χριστός. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος νεκρώνοντας τὸν παλαιὸ ἑαυτό του γιὰ χάρη τοῦ Χριστοῦ, βρῆκε τὸν ἴδιο τὸν Χριστό. Δὲν μιμήθηκε ἁπλῶς τὸν Χριστό· ἀλλὰ ἐφαρμόζοντας τὶς ἐντολές Του Τὸν συνάντησε, Τὸν γνώρισε ἀληθινά, ἑνώθηκε μαζί Του. Καὶ ζεῖ πλέον ὁ Ἀπόστολος ἑνωμένος μαζί Του. Κάτι περισσότερο: Ζεῖ ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς μέσα του καὶ τὸν κατευθύνει σὲ ὅλα. Δὲν ἀνήκει στὸν ἑαυτό του· κι αὐτὸ τὸν εὐφραίνει, τὸν ἀναπαύει. Οὐσιαστικὰ βρῆκε τὸν ἀληθινὸ ἑαυτό του, ἀναγεννημένο.
Ὁ Κύριος εἶχε μιλήσει γι᾿ αὐτὴ τὴν ἐξαιρετικὴ πνευματικὴ κατάσταση στοὺς μαθητές Του: «Ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν παρ᾿ αὐτῷ ποιήσομεν», τοὺς εἶπε. Ὅποιος μὲ ἀγαπᾶ, θὰ φυλάξει τὸν λόγο μου, καὶ ὁ Πατήρ μου θὰ τὸν ἀγαπήσει, καὶ θὰ ἔλθουμε σ᾿ αὐτὸν Ἐγὼ καὶ ὁ Πατέρας μου καὶ θὰ κατοικήσουμε μόνιμα μέσα του μεταβάλλοντας τὴν καρδιά του σὲ ἔμψυχο καὶ ζωντανὸ ναό μας (Ἰω. ιδ´ [14] 23).
Ὁ θεῖος Ἀπόστολος καταθέτει μέσα σὲ ἐλάχιστες λέξεις τὴν ἐμπειρία τῆς ἁγιότητος, τὴν ἐσωτερικὴ ζωὴ τοῦ τέλειου Χριστιανοῦ, ἀποτυπώνει τὸ μεγαλεῖο καὶ τὴν ὡραιότητά της. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ τὴν κατανοήσει, ἂν δὲν τὴ ζήσει. Πῶς λοιπὸν μποροῦμε νὰ τὴ ζήσουμε ἐμεῖς;
2. Μὲ αὐταπάρνηση καὶ συνειδητὴ πνευματικὴ ζωὴ μέσα στὴν Ἐκκλησία
Ὁ ἴδιος ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου μᾶς ἀποκαλύπτει μὲ ποιὸν τρόπο θὰ ζεῖ μέσα μας ὁ Χριστός: μὲ τὴ ζωὴ τῆς αὐταπαρνήσεως. Ὀφείλουμε νὰ ἀπαρνηθοῦμε τὸν ἁμαρτωλὸ ἑαυτό μας, νὰ ὑποταχθοῦμε στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ἐφαρμόζουμε τὶς ἅγιες ἐντολές Του, ὅ,τι κι ἂν αὐτὸ μᾶς κοστίσει.
Φυσικὰ αὐτὸ δὲν εἶναι καθόλου εὔκολο, οὔτε γίνεται σὲ μικρὸ χρονικὸ διάστημα. Εἶναι ἔργο ζωῆς, ἀπαιτεῖ ἰσόβια προσπάθεια· καὶ σταθερὴ βοήθεια τῆς θείας Χάριτος. Ἡ θεία Χάρις θὰ μᾶς δίνει τὴ δύναμη νὰ ἀντισταθοῦμε στοὺς πειρασμοὺς καὶ νὰ νικήσουμε τὰ πάθη μας. Ἡ θεία Χάρις, ἡ ὁποία παρέχεται μόνο μέσα στὴν Ἐκκλησία, ποὺ εἶναι τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ποθοῦμε νὰ ζήσουμε τὸν Χριστό; Ἂς ζήσουμε ὡς συνειδητὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τακτικὴ καὶ συνειδητὴ συμμετοχὴ στὰ ἱερὰ Μυστήριά της, μελετώντας τὴν Ἁγία Γραφή, τοὺς Βίους καὶ τὰ συγγράμματα τῶν Ἁγίων, ζώντας τὴ Λατρεία, τὴν προσευχὴ καὶ ἀγωνιζόμενοι τὸν χριστιανικὸ ἀγώνα ὅπως τὸν διδάσκει ἡ ἱερὰ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ὁ τολμηρὸς λόγος τοῦ ἀποστόλου Παύλου ποὺ ἑρμηνεύσαμε, μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ χριστιανικὴ ζωὴ δὲν εἶναι τήρηση νεκρῶν ἠθικῶν κανόνων ἀλλὰ ζωή, τρόπος ζωῆς· ζωντανὴ ἐμπειρία τοῦ Χριστοῦ, ἕνωση καὶ κοινωνία μὲ τὸν Χριστό, ἡ ὁποία συνεχῶς μεταμορφώνει τὸν πιστό. Ὁ ἀληθινὸς Χριστιανὸς εἶναι ἕνα μυστήριο, εἶναι ἕνα θαῦμα. Ἑπομένως δὲν δικαιολογεῖται ἀπὸ μέρους μας καμία ἐπανάπαυση σὲ μέτριο ἀγώνα καὶ ἀσήμαντες καλὲς πράξεις· πολὺ περισσότερο δὲν χωράει κανένας συμβιβασμὸς μὲ τὴν ἁμαρτία. Ὁ Κύριός μας μᾶς καλεῖ νὰ Τὸν χωρέσουμε στὴν καρδιά μας, νὰ γίνουμε χριστοφόροι θυσιάζοντας ὁλοκληρωτικὰ τὸν ἐγωισμό μας. Τότε θὰ ζεῖ ἀληθινὰ Ἐκεῖνος μέσα μας. Κι αὐτὸ θὰ εἶναι ἡ χαρὰ καὶ ἡ εὐτυχία μας.