ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
ΕΝΤΟΣ του επόμενου μήνα, εκτός απροόπτου, φαίνεται πως θα χορηγηθεί εντέλει ο «τόμος» αυτοκεφαλίας στους Ουκρανούς Ορθοδόξους προκειμένου να
συγκροτηθεί στη χώρα τους ενιαία τοπική Εκκλησία αναγνωρισμένη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ήδη οι δύο Έξαρχοι της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως έχουν συναντηθεί με τον Ουκρανό Πρόεδρο στο Κίεβο ενώ το Πατριαρχείο Μόσχας, αντιλαμβανόμενο ότι η υλοποίηση της απόφασης του Φαναρίου βρίσκεται προ των θυρών, έχει διακόψει τη μνημόνευση του ονόματος του Οικουμενικού Πατριάρχη κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας.
Η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Παμφίλου Δανιήλ και του Επισκόπου Έντμοντον Ιλαρίωνος στον Πρόεδρο της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο πραγματοποιήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο κ. Ποροσένκο εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την απόφαση της Κωνσταντινούπολης να ικανοποιήσει το αίτημα των Ουκρανών Ορθοδόξων και να προχωρήσει τη σχετική διαδικασία στην τελική ευθεία αποστέλλοντας δύο εκπροσώπους της στη χώρα.
Επίσης, σημείωσε πως θεωρεί πολύ σημαντικό το να μπορεί να γίνει η συζήτησή τους στην ουκρανική γλώσσα, αφήνοντας εμμέσως πλην σαφώς αιχμές κατά της κανονικής Εκκλησίας στην Ουκρανία, η οποία υπάγεται στο Ρωσικό Πατριαρχείο και παίρνει εντολές από τη Μόσχα. Από την πλευρά τους οι δύο Έξαρχοι σημείωσαν πως η αποστολή τους είναι ιστορικής σημασίας και ότι η παραχώρηση αυτοκεφάλου καθεστώτος στους Ουκρανούς Ορθοδόξους αποτελεί ειλημμένη απόφαση.
Λίγο πριν γίνει η συνάντηση με τον Πρόεδρο Ποροσένκο, και συγκεκριμένα στις 14 Σεπτεμβρίου, η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας συνεδρίαζε εκτάκτως στη Μόσχα προκειμένου να γίνει συζήτηση γύρω από το Ουκρανικό ζήτημα και να καθοριστεί η στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθηθεί το προσεχές διάστημα ενόσω το Φανάρι μέσω των δύο εκπροσώπων του προετοιμάζει το έδαφος στη γειτονική χώρα για την επικείμενη χορήγηση του αυτοκεφάλου. Σημειωτέον ότι ο Μητροπολίτης Ουκρανίας Ονούφριος, ο οποίος είναι μόνιμο μέλος της Ιεράς Συνόδου, έλαβε μέρος στη συνεδρίαση μέσω τηλεδιάσκεψης. Αν και επικαλέστηκε λόγους υγείας για την απουσία του, σύμφωνα με πληροφορίες αυτή στην πραγματικότητα οφειλόταν στον φόβο να μη μπορεί να επιστρέψει στην έδρα του αφού εξέλθει από τη χώρα. Όσο για τις αποφάσεις της έκτακτης συνεδρίασης, περάν της διακοπής της μνημόνευσης του Οικουμενικού Πατριάρχη αποφασίστηκε επιπλέον και η απαγόρευση συλλείτουργου ιεραρχών του Πατριαρχείου Μόσχας με ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, κάτι το οποίο αμέσως τέθηκε σε ισχύ, με τον Επίσκοπο Αριανζού Βαρθολομαίο, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, να αποκλείεται δύο ημέρες αργότερα –οπότε θα γινόταν η ενθρόνιση του νέου Σέρβου επισκόπου στη Γερμανία– από αρχιερατικό συλλείτουργο στο οποίο συμμετείχαν Ρώσοι μητροπολίτες.
Παρά τις τελευταίες εξελίξεις οι οποίες προμηνύουν νέο σχίσμα, το Φανάρι δεν δείχνει να οπισθοχωρεί. Έχοντας διαμηνύσει προς πάσα κατεύθυνση ότι το προνόμιο να χορηγεί αυτοκέφαλο σε άλλη Εκκλησία κατέχει κατ’ αποκλειστικότητα το Οικουμενικό Πατριαρχείο, οι πιθανότητες νέου διαλόγου μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Μόσχας είναι σχεδόν μηδενικές.
Κατά συνέπεια οι δύο Έξαρχοι του Φαναρίου δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συνεχίσουν τις επαφές τους με τις δύο σχισματικές κοινότητες –με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η συνάντησή τους με τον Πατριάρχη Φιλάρετο του λεγόμενου Πατριαρχείου Κιέβου– και να ολοκληρώσουν την όλη διαδικασία χωρίς τη συμμετοχή της κανονικής Εκκλησίας η οποία, υπενθυμίζεται, τελεί υπό το Πατριαρχείο Μόσχας.
Όσον αφορά τη στάση των άλλων Εκκλησιών απέναντι στο Ουκρανικό, μέχρι στιγμής στο «στρατόπεδο» του Φαναρίου φαίνεται πως βρίσκονται μόνο οι Εκκλησίες Κύπρου και Αλβανίας, οι οποίες δεν έχουν τοποθετηθεί επισήμως επί του θέματος πλην όμως η υποστήριξή τους θεωρείται βέβαιη. Δυστυχώς για το Φανάρι το ίδιο δεν μπορεί να λεχθεί για την Ελλαδική Εκκλησία, οι σχέσεις του με την Αρχιεπισκοπή Αθηνών έχοντας ουσιαστικά «παγώσει» εδώ και αρκετούς μήνες λόγω της διαμάχης ανάμεσα στις δύο πλευρές για την ιδιοκτησία ναού στο κτήμα Προμπονά στο κέντρο της Αθήνας.
Από τις υπόλοιπες ελληνόφωνες Εκκλησίες μένουν τα παλαίφατα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων, τα οποία διατηρούν άριστες σχέσεις με το Πατριαρχείο Μόσχας. Μάλιστα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος επισκέπτεται συχνά τη Ρωσία, ενώ για το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων η συνεργασία με τη Ρωσική Εκκλησία καθίσταται απαραίτητη από τη στιγμή που σημαντικός αριθμός Ρώσων κληρικών και μοναχών διακονεί στους Αγίους Τόπους και συνδράμει το έργο του Πατριαρχείου. Όσο για την Εκκλησία Ρουμανίας, που διατηρεί ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας με την Κωνσταντινούπολη και με τη Μόσχα, θεωρείται δύσκολο να μη συναινέσει στην απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ακόμη και αν αυτή απορριφθεί από τους Ρώσους και μερίδα των Ουκρανών.
Πλην αυτής της Ρωσίας οι σλαβόφωνες Εκκλησίες είναι τέσσερις και όπως όλα δείχνουν όλες είναι διατεθειμένες να υποστηρίξουν το Πατριαρχείο Μόσχας και την κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι στα μέσα Αυγούστου ο Πατριάρχης Σερβίας Ειρηναίος απέστειλε μακροσκελή επιστολή στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο εκφράζοντας τη μεγάλη ανησυχία της Σερβικής Εκκλησίας για την απόφαση του Φαναρίου να «επιβραβεύσει» τους σχισματικούς της Ουκρανίας χορηγώντας τους αυτοκέφαλο καθεστώς και παρά την έντονη αντίδραση της κανονικής Εκκλησίας.
Σε αντίθεση με το Βελιγράδι το Πατριαρχείο Βουλγαρίας διατηρεί σιωπηλή στάση απέναντι στο Ουκρανικό. Δεδομένου όμως ότι απείχε από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, η οποία συγκλήθηκε το 2016 στο Κολυμπάρι της Κρήτης, θεωρείται δύσκολο να μπορεί να υποστηρίξει το παρόν εγχείρημα του Φαναρίου. Βέβαια, αν τελικά η Σόφια αποφασίσει να μην αναγνωρίσει τη νέα Ουκρανική Εκκλησία, τότε θα βρεθεί σε δύσκολη θέση όταν το Οικουμενικό Πατριαρχείο προχωρήσει στο επόμενό του εγχείρημα, αυτό της παραχώρησης παρόμοιου τόμου αυτοκεφαλίας στη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων –ή μάλλον των Αχριδών– κάτι το οποίο επιθυμεί πολύ η Βουλγαρική Εκκλησία.
Όσο για τις «φιλορωσικές» Εκκλησίες Πολωνίας και Τσεχίας, ενδέχεται και αυτές να μη μπορούν να αποδεχθούν ανατροπή του υφιστάμενου καθεστώτος στη γειτονική Ουκρανία, ειδικά αν αυτή γίνει εις βάρος της Μόσχας και της κανονικής Εκκλησίας. Τέλος στο πλευρό του Ρωσικού Πατριαρχείου κατά πάσα πιθανότητα θα συνταχθούν και τα Πατριαρχεία Αντιοχείας και Γεωργίας, τα οποία, πέραν του ότι απείχαν και αυτά από τη Σύνοδο του Κολυμπαρίου, συνδέονται με στενούς δεσμούς με τη Μόσχα, το Πατριαρχείο Αντιοχείας, με έδρα τη Δαμασκό της Συρίας, λόγω της συμμαχίας Πούτιν-Άσαντ και το Πατριαρχείο Γεωργίας λόγω του σοβιετικού παρελθόντος της χώρας.
neoskosmos,26/09/2018