Κυριακή Β΄ Ματθαίου-Σύναξις των Αγιορειτών Πατέρων

"δεύτε οπίσω μου και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων." 

Ευαγγέλιο - Απόστολος, σχολιασμός

Εὐαγγέλιον: (Ματθ. δ΄ 18-23)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, περιπατῶν ὁ ᾿Ιησοῦς παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδε δύο ἀδελφούς, Σίμωνα τὸν λεγόμενον Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀ­­­­δελ­φὸν αὐτοῦ, βάλλοντας ἀμ­­­φί­βληστρον εἰς τὴν ­θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς· καὶ λέγει αὐ­τοῖς· δεῦτε ὀπίσω μου καὶ ποιή­σω ὑ­μᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων. οἱ δὲ εὐ­θέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτῷ. Καὶ προβὰς ἐ­­κεῖθεν εἶδεν ἄλ­λους δύο ἀδελφούς, ᾿Ιάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαί­ου καὶ ᾿Ιωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐ­­τοῦ, ἐν τῷ πλοίῳ μετὰ Ζεβεδαίου τοῦ πατρὸς αὐτῶν καταρτίζοντας τὰ δί­κτυα αὐτῶν, καὶ ἐκάλεσεν αὐτούς. οἱ δὲ εὐ­θέως ἀφέντες τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα αὐτῶν ἠκολούθησαν αὐτῷ. Καὶ περι­ῆγεν ὅλην τὴν Γαλιλαίαν ὁ ᾿Ιησοῦς διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασι­λείας καὶ ­θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ ­­πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ.

«Δεῦτε ὀπίσω μου καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων»

Μὲ τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα σήμερα μεταφερθήκαμε σὲ μιὰ ἀκρογιαλιὰ τῆς λίμνης Γεννησαρέτ. Κάποιοι ψαράδες ἔριχναν δίχτυα στὴ θάλασσα, δυὸ ἀδέλφια, ὁ Σίμων καὶ ὁ Ἀνδρέας, καὶ ἄλλα δύο, οἱ γιοὶ τοῦ Ζεβεδαίου, ὁ Ἰάκωβος καὶ ὁ Ἰωάννης. Ἦταν μιὰ συνηθισμένη ἡμέρα, ποὺ ὅμως τὴν ἔκανε πολὺ διαφορετικὴ ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου. Οἱ ἁπλοϊκοὶ αὐτοὶ ἄνθρωποι γνώριζαν τὸν Κύριο καὶ εἶχαν συζητήσει μαζί Του. Ἀλλὰ τώρα ὁ Κύριος τοὺς ἀπευθύνει κλήση ὁλοκληρωτικῆς ἀφιερώσεως: «Ἀκολουθῆστε με ὡς μαθητές μου, κι Ἐγὼ θὰ σᾶς δώσω τὴ Χάρι νὰ ἁλιεύετε ἀνθρώπους ἀντὶ γιὰ ψάρια». Κι ἐκεῖνοι τὰ ἄφησαν ὅλα καὶ Τὸν ἀκολούθησαν. Μὲ αὐτὴ τὴν ἀφορμὴ ἂς δοῦμε γιατί ὁ Κύριος κάλεσε τέτοιους ἁπλοὺς ἀνθρώπους στὸ ἀποστολικὸ ἀξίωμα καὶ τί σημασία ἔχει αὐτὸ γιὰ τὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας.

1. Ἐκλεκτὰ σκεύη τῆς Χάριτος οἱ ταπεινοὶ

Ὁ Κύριος ζητοῦσε μαθητές, ἐργάτες τοῦ Εὐαγγελίου οἱ ὁποῖοι, ἀπερίσπαστοι ἀπὸ κάθε ἄλλη μέριμνα, θὰ ἐκπαιδεύον­ταν κοντά Του γιὰ νὰ γίνουν Ἀπόστολοι· δηλαδὴ αὐθεντικοὶ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου, ἀξιόπιστοι μάρτυρες τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου Του, στύλοι τῆς Ἐκκλησίας Του. Θὰ ἀποστέλλονταν νὰ ἀλλάξουν τὸν κόσμο, ἕτοιμοι νὰ ὑπομείνουν ἀκόμη καὶ τὸν θάνατο γιὰ τὸν Κύριο καὶ τὸ Εὐαγγέλιο.

Ἀλλὰ αὐτὴ τὴ μοναδικὴ ἀποστολὴ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ τὴν φέρουν σὲ πέρας ἄνθρωποι. Καμία ἀνθρώπινη δύναμη δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ κερδίσει τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων, νὰ τοὺς πείσει νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς συνήθειές τους, νὰ ἀφήσουν τὴ ζωὴ τῶν παθῶν καὶ νὰ ζήσουν ζωὴ ὑψηλή, τὴ ζωὴ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἁγιότητος. Αὐτὸ τὸ ἔργο θὰ τὸ ἐπιτελοῦσε οὐσιαστικὰ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἁπλῶς ἔπρεπε νὰ βρεθοῦν ἄνθρωποι κατάλληλοι νὰ γίνουν φορεῖς τῆς θείας Χάριτος.

Γι᾿ αὐτὸ ὁ Κύριος δὲν πῆγε στὰ παλάτια τῆς ἐποχῆς νὰ καλέσει πρίγκιπες ἐκπαιδευμένους νὰ ἐξουσιάζουν λαούς, οὔτε κατέφυγε στὶς σχολὲς τῶν ραββίνων, τὶς θεολογικὲς σχολὲς τῆς ἐποχῆς, γιὰ νὰ ζητήσει τοὺς καλύτερους γνῶστες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Δὲν ζήτησε ἀνθρώπους μὲ ἱκανότητες, γνωριμίες, χρήματα· ζήτησε ἀνθρώπους μὲ ἁπλὴ καὶ ταπεινὴ καρδιά, μὲ καθαρότητα καὶ εὐθεία προαίρεση, ὅπως ἦταν αὐτοὶ οἱ Γαλιλαῖοι ψαράδες. Γιατὶ σὲ τέτοιες καρδιὲς ἀναπαύεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, καὶ τέτοιοι ἄνθρωποι γίνονται ἐκλεκτὰ σκεύη τῆς Χάριτος, ἄξιοι νὰ φανερώνουν μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸν λόγο τους τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ.

2. Οἱ Ἅγιοι δοξάζουν τὴν Ἐκκλησία

Ἡ Ἐκκλησία λοιπὸν δὲν καταξιώνεται ὅταν διαφημίζεται ἀπὸ τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, οὔτε ὅταν τιμᾶται μὲ προνόμια καὶ ἰδιαίτερες ἐξουσίες. Οὔτε εὐημερεῖ ὅταν ἔχει πιστοὺς μὲ ἐξαιρετικὲς ἱκανότητες καὶ σπουδές, μὲ θέσεις στὰ Ὑπουργεῖα ἢ μὲ μεγάλες περιουσίες ποὺ θὰ μποροῦν νὰ κάνουν δωρεές. Ἡ Ἐκκλησία προοδεύει ὅταν ἔχει μέλη ταπεινά, δεκτικά. Τότε ἡ θεία Χάρις κατασκηνώνει σ᾿ αὐτούς, τοὺς καθιστᾶ θεοφόρους καὶ μέσῳ αὐτῶν ἐπιτελεῖ μεγάλα καὶ θαυμαστά.

Ἕνας ἀγράμματος μοναχός, ὁ Μέγας Ἀντώνιος, μὲ τὴ φλόγα του γιὰ τὸν Χριστὸ «ἐπόλισε τὰς ἐρήμους», ἔκανε τὶς ἐρήμους πόλεις, ἐνέπνευσε χιλιάδες πιστοὺς νὰ γίνουν μοναχοί· ἐνῶ ἀντίθετα ἕνας μορφωμένος καὶ ἱκανότατος ἱερέας, ὁ Ἄρειος, τάραξε τὴν Ἐκκλησία καὶ ἔγινε πρόξενος ἀπωλείας πολλῶν ψυχῶν. Δύο ὀλιγογράμματοι ἀσκητὲς τῆς ἐποχῆς μας, ὁ ὅσιος Παΐσιος καὶ ὁ ὅσιος Πορφύριος, δόξασαν τόσο πολὺ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, ὠφέλησαν τόσες ψυχές, ὅσες δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ὠφελήσουν πολλοὶ ταλαντοῦχοι συγγραφεῖς, σπουδασμένοι θεολόγοι καὶ ἱκανοὶ ἱεροκήρυκες.

Αὐτὸ βέβαια δὲν σημαίνει ὅτι ἡ εὐφυΐα, ἡ μόρφωση καὶ ὁποιοδήποτε ἄλλο ἀν­θρώπινο προσὸν εἶναι κακό. Ὅλα δῶρα τοῦ Θεοῦ εἶναι, καὶ ἐκεῖνος ποὺ τὰ ἔχει, τὰ ἀξιοποιεῖ μὲ τὸν καλύτερο τρόπο ὅταν τὰ χρησιμοποιεῖ ταπεινά, ὑποτασσόμενος στὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ὑπάρχουν ἐξάλλου καὶ μορφωμένοι Ἅγιοι, ὅπως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ἢ πρόσφατα ὁ ἅγιος Νεκτάριος καὶ ὁ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς, ὁ ὁποῖος ἦ­ταν καθηγητὴς Πανεπιστημίου. Ἁπλῶς ἡ πρό­οδος τῆς πίστεως δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὰ κατὰ κόσμον προσόντα ἀλλὰ πρωτίστως ἀπὸ τὴ Χάρι τοῦ Θεοῦ.

***

Μιὰ συνηθισμένη μέρα στὴ λίμνη τῆς Γεννησαρὲτ ὁ Θεάνθρωπος πλησίασε κάποιους ἁπλοὺς ψαράδες τὴν ὥρα τῆς δουλειᾶς τους καὶ τοὺς εἶπε: «Δεῦτε ὀπίσω μου». Ἐκεῖνοι ἀμέσως Τὸν ἀκολούθησαν. Τόσο ἁπλά. Δὲν φαίνεται νὰ ἔδωσε κανεὶς ἄλλος ἰδιαίτερη σημασία στὸ περιστατικό. Καὶ ὅμως, ἡ ἡμέρα αὐτὴ τῆς κλήσεώς τους ἐπρόκειτο ν᾿ ἀλλάξει τὴν ἱστορία τοῦ κόσμου. Ἡ πίστη μας εἶναι μυστήριο ποὺ κατακτᾶ ἀθόρυβα τὸν κόσμο, εἶναι μυστήριο ποὺ ἐπιτελεῖται στὶς καλοπροαίρετες καρδιές· στοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀρνοῦνται ὅλα τὰ ἀνθρώπινα στηρίγματα καὶ μὲ ἁπλότητα ἐμπιστεύον­ται τὸν Θεό. Αὐτὴ τὴν ἁπλότητα, αὐτὴ τὴν ταπείνωση νὰ ποθήσουμε καὶ ἐμεῖς, γιὰ νὰ ζήσουμε τὸν Θεό, γιὰ ν᾿ ἀλλάξει ἡ ζωή μας, γιὰ ν᾿ ἀλλάξει ὁ κόσμος.

Ἀπόστολος: (Ρωμ. β΄ 10-16)

Αδελφοί, δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν, ᾿Ιου­δαίῳ τε πρῶτον καὶ  Ἕλληνι· οὐ γὰρ ἔστι προσωποληψία παρὰ τῷ Θεῷ. ὅσοι γὰρ ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται· καὶ ὅσοι ἐν νόμῳ ἥ­­­μαρτον, διὰ νόμου κριθήσονται. οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόμου δίκαιοι πα­ρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλ᾿ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου δικαιωθήσονται. ὅταν γὰρ ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα φύσει τὰ τοῦ νόμου ποιῇ, οὗτοι νόμον μὴ ἔχοντες ἑαυτοῖς εἰσι νόμος, οἵτινες ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως καὶ μεταξὺ ἀλλήλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων ἢ καὶ ἀπολογουμένων — ἐν ἡμέρᾳ ὅτε κρινεῖ ὁ Θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.

Ἡ καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως

«Ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως»

Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ νὰ μὴ γνω­ρίζει ποιὸ εἶναι τὸ καλὸ καὶ τὸ κακό. Ἀ­­­­­κόμη καὶ οἱ εἰδωλολάτρες, ὅπως μᾶς βεβαιώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ σημερινὸ Ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, «ἐν­δεί­κνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γρα­πτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως»· δηλαδὴ ἔχουν στὶς καρδιές τους γραμμένο τὸ νόμο ποὺ τοὺς διαφωτίζει νὰ διακρίνουν τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό. Ὁ νόμος αὐτὸς εἶναι ἡ συν­είδηση ποὺ δίνει μαρτυρία γιὰ τὸ ἂν εἶναι σωστὴ κάθε πράξη τους.

Μᾶς δίνεται λοιπὸν ἡ ἀφορμὴ σήμερα νὰ δοῦμε τί εἶναι ἡ συνείδηση καὶ πῶς μποροῦμε νὰ τὴν καλλιεργοῦμε, ὥστε νὰ μᾶς καθοδηγεῖ σωστά.

1. Συνείδηση, ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ

Συνείδηση ὀνομάζεται ἡ ἔμφυτη δυνα­τότητα τοῦ ἀνθρώπου νὰ διακρίνει τὸ κα­­λὸ ἀπὸ τὸ κακὸ καὶ νὰ ἐνεργεῖ μὲ βά­­ση ἠθικοὺς κανόνες. Στὴν ­πραγματικότη­­­­τα ἡ συνείδηση εἶναι ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ μέ­­σα μας. Αὐτὴ μᾶς ὑποδεικνύει τί ­πρέ­­πει νὰ κάνουμε καὶ τί νὰ ἀποφύγουμε, αὐ­­τὴ ­ἐπίσης ἐπιδοκιμάζει ἢ ἀποδοκιμάζει κάθε σκέψη, ἐπιθυμία ἢ πράξη μας.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχή, ὅταν ὁ Θε­ὸς δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο, «νόμον αὐτῷ φυσικὸν ἐγκατέθηκε… καὶ αὐ­­­­­το­δίδακτον ἐποίησε τὴν γνῶσιν τῶν κα­λῶν καὶ τῶν οὐ τοιούτων» (PG 49, 131). Δηλαδὴ φύτεψε ὁ Πλάστης μας Κύριος μέσα στὴν ψυχὴ τοῦ ἀν­θρώπου ὡς νόμο φυσικὸ τὴ συνεί­δηση, κι ἔτσι ἀπὸ μόνος του πλέον ὁ ­ἄνθρωπος γνωρίζει νὰ ξεχωρίζει τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό.

Μ’ αὐτὴ τὴ συνείδηση ­συμμορφώθηκαν οἱ δίκαιοι ἄνθρωποι, ὅπως π.χ. ὁ Ἀ­­­βραάμ, ὁ Ἰσαάκ, ὁ Ἰακώβ, ποὺ ἔζησαν πρὶν ἀπὸ τὸ γραπτὸ νόμο καὶ ­εὐαρέ­στησαν στὸν Θεό. Ἐπειδὴ ὅμως μὲ τὴν προ­οδευτικὴ ἐξάπλωση τῆς ἁμαρτίας ἡ φω­νὴ τῆς συνειδήσεως διαρκῶς ἐξασθενοῦσε, «ἐδεήθημεν τοῦ γραπτοῦ νόμου, ἐδεήθημεν τῶν ἁγίων προφητῶν, ἐδεήθημεν αὐτῆς τῆς ἐπιδημίας τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ ἀνακαλύψαι καὶ ἀνεγεῖραι αὐτήν» (ἀββᾶς Δωρόθεος). Χρειαστήκαμε δηλαδὴ τὸν γραπτὸ νόμο ποὺ παρέδωσε ὁ Θεὸς στὸν Μωυσῆ. Χρειαστήκαμε ἀκόμη τὸ ἀφυπνιστικὸ κήρυγμα τῶν Προφητῶν καὶ τέλος τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ ἴδιου τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ γιὰ νὰ ξαναφέρει τὴ συνείδηση στὸ φῶς καὶ νὰ τὴν ἀναστήσει.

Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε συνείδηση. Λειτουργεῖ ὅμως σωστά; Διότι μπορεῖ κάποιος νὰ ὑποστηρίζει ὅτι τάχα δὲν τὸν ἐλέγχει ἡ συνείδησή του, ἐνῶ διαπράττει σοβαρὰ παραπτώματα. Τότε θὰ λέγαμε ὅτι συμβαίνει κάτι παρόμοιο μὲ τὰ μάτια. Ὅταν πάσχει κάποιος ἀπὸ μυωπία ἢ κάποια ἄλλη σχετικὴ πάθηση, βλέπει θαμπὰ καὶ δὲν μπορεῖ νὰ διακρίνει ὀρθὰ τὰ πράγματα. Κι ὅσο σοβαρότερη εἶναι ἡ ἀσθένειά του, τόσο πιὸ ἐπικίνδυνο εἶναι νὰ ἐμπιστεύεται τὴν ὅρασή του. Ἔτσι καὶ ἡ συνείδηση πρέπει νὰ εἶναι ὑγιὴς γιὰ νὰ καθοδηγεῖ μὲ ἀσφάλεια τὸν ἄνθρωπο. Πῶς ὅμως μποροῦμε νὰ καλλιεργοῦμε τὴ συνείδησή μας, ὥστε νὰ λειτουργεῖ σωστά;

2. Ἡ καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως

Τὸ πρῶτο καὶ πολὺ σημαντικὸ γιὰ τὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως εἶναι νὰ μελετοῦμε τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἡ συνείδησή μας φωτίζεται γιὰ τὸ ποιὸ εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τί ἀποτελεῖ παράβαση τοῦ Νόμου του.

Ἐπίσης στὴν καλλιέργεια τῆς συνειδήσεως πολὺ βοηθεῖ ἡ τακτικὴ αὐτοκριτικὴ καὶ ἡ μετάνοια. Λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «Καθὼς τὰ πηγάδια ὅσο σκάβονται, τόσο καθαρότερο καὶ γλυκύτερο νερὸ βγάζουν, ἔτσι κι ἡ συνείδηση, ὅσο περισσότερο ἐξετάζεται καὶ ξεχώνεται ἀπὸ τὰ πάθη ποὺ εἶναι σκεπασμένη, τόσο καλύτερα μᾶς διδάσκει τί πρέπει νὰ κάνουμε». Ἂς ἐξετάζουμε λοιπὸν συστηματικὰ τὸν ἑαυτὸ μας κι ἂς καταφεύγουμε μὲ μετάνοια καὶ συντριβὴ στὸ Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, ὅ­­­που λαμβά­νουμε ὄχι μόνο τὴν ­ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, ἀλλὰ καὶ κατάλληλες συμ­­βουλές ἀ­­­πὸ τὸν ἱερέα – Πνευματικό, ὁ ὁποῖος κατ’ ἐξοχὴν μᾶς βοηθεῖ νὰ ­διακρί­­νουμε τὶ εἶναι σωστὸ καὶ ὠφέλιμο γιὰ τὴ ζωή μας.

Καὶ κάτι τελευταῖο: Ἂς ἀγωνιζόμαστε ὥστε νὰ μὴν παραβαίνουμε τὶς ὑποδείξεις τῆς συνειδήσεώς μας, ἀκόμη καὶ σ’ αὐτὰ ποὺ θεωροῦμε μικρὰ κι ἀσήμαντα. Γιατί, ὅπως λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, ἀπὸ τὰ μικρὰ αὐτὰ καὶ ἀσήμαντα φτάνουμε νὰ καταφρονοῦμε καὶ τὰ μεγάλα.

❁ ❁ ❁

Ἡ συνείδηση! Ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀντηχεῖ στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μας. Ἂς καθαρίζουμε τὸ ἐσωτερικό μας γιὰ νὰ ἀ­­­­κοῦμε κρυστάλλινη τὴ φωνή της, κι ἂς ἀγωνιζόμαστε νὰ ­συμμορφώνουμε τὴ ζωή μας πρὸς τὶς ὑποδείξεις της. Νὰ ­ζητοῦμε δὲ καὶ τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου ­Πνεύ­­­μα­­τος διὰ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκ­κλη­σίας μας, ὥστε ἡ συνείδησή μας νὰ φωτίζεται καὶ νὰ ἁγιάζεται, γιὰ νὰ μᾶς καθοδηγεῖ ὀρθὰ στὸ δρόμο τῆς σωτηρίας.

ο Σωτήρ, antexoume.wordpress.com