"τέκνον, αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου...έγειρε και άρον τον κράβαττόν σου και περιπάτει"
Ευαγγέλιο-Απόστολος, σχολιασμός
Ευαγγέλιο: Μάρκ. β’ 1-12
1 Και εἰσῆλθε πάλιν εἰς Καπερναοὺμ δι᾿ ἡμερῶν καὶ ἠκούσθη ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι. 2 καὶ εὐθέως συνήχθησαν πολλοί, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν· καὶ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον. 3 καὶ ἔρχονται πρὸς αὐτὸν παραλυτικὸν φέροντες, αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων. 4 καὶ μὴ δυνάμενοι προσεγγίσαι αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσι τὸν κράβαττον, ἐφ᾿ ᾧ ὁ παραλυτικὸς κατέκειτο. 5 ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ· τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου. 6 ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν· 7 τί οὗτος οὕτω λαλεῖ βλασφημίας; τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός; 8 καὶ εὐθέως ἐπιγνοὺς ὁ Ἰησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως αὐτοὶ διαλογίζονται ἐν ἑαυτοῖς, εἶπεν αὐτοῖς· τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; 9 τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν τῷ παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; 10 ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτίας ~ λέγει τῷ παραλυτικῷ. 11 σοὶ λέγω, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. 12 καὶ ἠγέρθη εὐθέως, καὶ ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν Θεὸν λέγοντας ὅτι οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν.
Σέ κάποιο σπίτι τῆς Καπερναούμ, μᾶς λέει τό ἱερό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα βρίσκεται ὁ Κύριός μας. Καί εἶναι τόσο πολλοί ἐκεῖνοι πού συγκεντρώθηκαν στό σπίτι ἐκεῖνο γιά νά ἀκούσουν τόν Κύριο, ὥστε νά μή χωροῦν ἄλλοι οὔτε κἄν στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ. Καθώς, ὅμως, ὁ Κύριος διδάσκει στά συγκεντρωμένα πλήθη, κάποια κίνηση παράξενη καί ἀπρόσμενη παρατηρεῖται ἔξω ἀπό τό σπίτι. Τέσσερις ἄνδρες μεταφέρουν ἐπάνω σ’ἕνα κρεβάτι κάποιον παραλυτικό. Κι ἐπειδή εἶναι ἀδύνατο νά μποῦν ἀπό τήν πόρτα στό σπίτι, κάνουν μιά πράξη πού δύσκολα θά τή σκεφτόταν κανείς. Ἀνεβαίνουν ἀπό τήν ἐξωτερική σκάλα, πού ὑπῆρχε συνήθως σέ κάθε σπίτι τῆς Παλαιστίνης, ἐπάνω στή στέγη τοῦ σπιτιοῦ. Τί σκέφτηκαν; Νά χαλάσουν τή στέγη τοῦ σπιτιοῦ, γιά νά κατεβάσουν ἀπό ἐκεῖ τόν παράλυτο μπροστά στά πόδια τοῦ Χριστοῦ. Πόση πίστη ἆραγε εἶχαν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, ὅπως καί ὁ παραλυτικός! Γιατί καί ὁ ἴδιος δέν θά δεχόταν νά τόν μεταφέρουν στόν Κύριο, ἐάν δέν πίστευε ὅτι θά θεραπευόταν. Ἀλλά καί οἱ δικοί του δέν θά τόν ἔφερναν στό σπίτι αὐτό μέ τέτοιο τρόπο, μέ τόσες δυσκολίες καί τόσο κόπο, ἀλλά καί μέ τέτοιο κίνδυνο πού δημιουργοῦσε ἡ ἀποστέγαση τοῦ σπιτιοῦ καί ἡ κάθοδος τοῦ κρεβατιοῦ μέσα στό σπίτι ἀπό τόσο ὕψος.
1. Η πίστη μπορεῖ νά ὑπερνικήσει ὁποιοδήποτε ἐμπόδιο.
Μᾶς διδάσκουν ὅλοι αὐτοί ὅτι ἡ πίστη μπορεῖ νά ὑπερνικήσει ὁποιοδήποτε ἐμπόδιο. Ἡ πίστη ἀνοίγει δρόμους, βρίσκει λύσεις ἐκεῖ πού δέν περιμένει κανείς. Ἡ πίστη εἶναι παντοδύναμη καί ὁδηγεῖ στό θαῦμα.
Ὁ παραλυτικός, βέβαια, ἦταν διπλά ἄρρωστος. Παράλυτος ὄχι μόνο στό σῶμα ἀλλά καί στήν ψυχή. Ὁ Κύριος θά μποροῦσε νά θεραπεύσει τήν ψυχή του, δηλαδή νά συγχωρήσει τίς ἁμαρτίες του, χωρίς νά θεραπεύσει τό σῶμα του. Ἤ, ἀντίστροφα, θά μποροῦσε νά θεραπεύσει τή σωματική του παράλυση, χωρίς νά τοῦ συγχωρήσει τίς ἁμαρτίες. Ἀλλά ὁ Κύριος τοῦ θεραπεύει καί τίς δύο ἀσθένειες. Πρῶτα, ὅμως, θεραπεύει τή μεγαλύτερη ἀσθένεια, τήν ἀσθένεια τῆς ψυχῆς, τοῦ συγχωρεῖ δηλαδή τίς ἁμαρτίες του. Κατόπιν θά θεραπεύσει καί τό σῶμα. Θέλει μέ αὐτό νά δείξει ὅτι ἡ ψυχή νοσεῖ πρίν ἀπό τό σῶμα. Νά δείξει ὅτι ἡ αἰτία τῆς ἀσθένειάς του ἦταν ἡ ἁμαρτία. Καί γιά νά θεραπευτεῖ τό σῶμα, πρέπει πρῶτα νά θεραπευτεῖ ἡ ψυχή. Ἄλλωστε σέ τί θά ὠφελοῦνταν ὁ παράλυτος, ἐάν ξαλάφρωνε ἀπό τό φορτίο τῆς ἀσθένειας, ἀλλά εἶχε ἐπάνω του τό ἀσήκωτο βάρος τῆς ἐνοχῆς ἀπό τίς ἁμαρτίες του νά τοῦ ταράζει τή συνείδηση καί νά τοῦ παραλύει τήν ψυχή;
Μᾶς διδάσκει ἔτσι ὁ Κύριος καί πρέπει νά τό καταλάβουμε καλά ὅλοι ὅτι μεγαλύτερη ἀξία ἔχει ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας καί πολύ μικρότερη ἡ θεραπεία ἀπό τίς διάφορες ἀσθένειές μας. Πρῶτα ἡ ὑγεία τῆς ψυχῆς μας καί μετά ἡ ὑγεία τοῦ σώματός μας. Εἶναι λάθοςνά λέμε κι ἐμεῖς αὐτό πού ἀκοῦμε συχνά νά λέγεται ἀπό πολλούς: Πάνω ἀπ’ ὅλα ἡ ὑγεία.Καί ἐννοοῦν τή σωματική ὑγεία. Ὄχι. Πάνω ἀπ’ ὅλα ἡ ψυχή μας. Ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας.
2. Ο Δυνάμενος αφιέναι αμαρτίες.
Κάποιοι Γραμματεῖς πού βρίσκονταν ἐκεῖ, μόλις ἄκουσαν τόν Κύριο νά λέει στόν παράλυτο ὅτι συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες του, σκέφτηκαν ὅτι ὁ Κύριος τούς παραπλανᾶ, διότι ἡ συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν δέν μπορεῖ νά γίνει ἀντιληπτή. Σκέφτηκαν ἀκόμη ὅτι κανείς δέν μπορεῖ νά συγχωρεῖ ἁμαρτίες παρά μόνον ὁ Θεός. Ἀντί, λοιπόν, νά ὁδηγηθοῦν στήν πίστη ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ καί ἔχει θεία καταγωγή καί ἀποστολή, σκέφτονται ὅτι βλασφημεῖ.
Ὁ Κύριος, ὅμως, τούς δίνει εὐκαιρίες νά μετανοήσουν, νά καταλάβουν τό λάθος τους. Ξεσκεπάζει πρῶτα ἀπ’ ὅλα τούς κρυφούς διαλογισμούς τους, γιά νά τούς βοηθήσει νά ἀναγνωρίσουν τή θεϊκή του παγγνωσία. Τούς δίνει τεκμήριο τῆς ὑπερφυσικῆς του γνώσεως. Τούς ἀποκαλύπτει ὅτι εἶναι Θεός καρδιογνώστης. Γνωρίζει τήν καρδιά τοῦ καθενός, εἶναι θεατής τῶν ἀπορρήτων σκέψεων καί ἁμαρτημάτων.
Ὅμως καί πάλι οἱ Γραμματεῖς δέν πείθονται. Παρ’ ὅλα αὐτά ὁ Κύριος δίνει κι ἄλλη ἀπόδειξη τῆς παντοδυναμίας του. Ἡ θεραπεία πού ἀκολουθεῖ ἀποτελεῖ ἰσχυρή ἀπόδειξη γιά τήν ἐξουσία πού ἔχει ὁ Κύριος νά συγχωρεῖ ἁμαρτίες. Γιατί πῶς θά μποροῦσε νά θεραπεύσει μιά ἀσθένεια, ἡ ὁποία ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας; Ἡ θεραπεία τῆς σωματικῆς παραλύσεως ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Κύριος ἦταν ὁ μόνος πού μποροῦσε ὄχι μόνο νά θεραπεύει σώματα, ἀλλά νά θεραπεύει καί ψυχές, νά συγχωρεῖ ἁμαρτίες. Εἶναι σάν νά λέει στόν παράλυτο: “Ἀφοῦ σοῦ συγχωρήθηκαν οἱ ἁμαρτίες, εἶσαι ἄξιος νά θεραπευτεῖ καί τό σῶμα σου”. Γι’αὐτό καί τόν διατάζει νά σηκώσει ἐπάνω τό κρεβάτι, γιά νά ἀποδειχθεῖ ὅτι θεραπεύτηκε τελείως, ὅτι ἐπανέκτησε πλήρως τίς δυνάμεις του. Κι αὐτός σήκωσε ἀμέσως τό κρεβάτι του μπροστά στά ἔκπληκτα μάτια ὅλων.
Ἔτσι δημοσίως ἀποδείχθηκε ἡ θεϊκή ἐξουσία τοῦ Κυρίου. Ἀποστόμωσε τούς Γραμματεῖς ὁ Κύριος καί μᾶς ἄφησε ἕνα μεγάλο μήνυμα. Ὅτι, ἐάν κάποιος δέν θέλει νά πιστέψει στό Χριστό ὡς Θεάνθρωπο Σωτήρα καί Λυτρωτή, θά βρίσκει πάντοτε ἀμέτρητες προφάσεις, γιά νά ἀρνεῖται τή θεότητα τοῦ Κυρίου μας. Καί θαύματα ἀκόμη νά δεῖ, ἐάν δέν θέλει νά πιστέψει, δέν πρόκειται αὐτά νά τόν βοηθήσουν στήν πίστη του. Πόσο φοβερό πρᾶγμα εἶναι ἡ προκατάληψη, ἡ πώρωση καί ἡ σκληροκαρδία! Νά μᾶς φυλάει ὁ Θεός!
Απόστολος (Ἑβρ. α΄ 10 – β΄ 3)
Κατ᾿ ἀρχὰς σύ, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι. πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου; οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν; Διὰ τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν. εἰ γὰρ ὁ δι᾿ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη.
«Πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται… σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι»
Σήμερα, Β´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν, τιμοῦμε τὴ μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος κατατρόπωσε τὸν αἱρετικὸ Βαρλαὰμ καὶ τοὺς ὁμόφρονές του καὶ στερέωσε τὴν Ὀρθοδοξία τὸν 14ο αἰώνα… Στὴν ἀποστολικὴ περικοπὴ ἀκούσαμε μεταξὺ τῶν ἄλλων ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν 101ο Ψαλμό, ὅπου ὁ ἱερὸς Ψαλμωδὸς παρουσιάζει τὸν Θεὸ Πατέρα νὰ ἀπευθύνεται στὸν Μεσσία, δηλαδὴ στὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, καὶ νὰ Τοῦ λέει: Ὅλος ὁ κόσμος σὰν ἔνδυμα θὰ παλιώσει· καὶ σὰν ἐξωτερικὸ φόρεμα θὰ τὸν περιτυλίξεις καὶ θὰ ἀλλάξει, θὰ γίνει καινούργιος. «Σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ»· Ἐσὺ ὅμως, ὁ Θεάνθρωπος Μεσσίας, εἶσαι πάντοτε ὁ ἴδιος, καὶ τὰ ἔτη Σου θὰ εἶναι ἀτελείωτα.
Ἂς δοῦμε λοιπὸν σήμερα τί σημαίνει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι πάντα ὁ ἴδιος, «ὁ αὐτός ἐστι», καὶ πόσο ἐπηρεάζει αὐτὸ τὴ ζωή μας.
1. Ὁ μόνος ἀναλλοίωτος
Ὅλος ὁ ὁρατὸς κόσμος, τὰ ἔμψυχα καὶ τὰ ἄψυχα, ἀλλάζουν, μεταβάλλονται, εἶναι ὑποδουλωμένα στὴ φθορά. Οἱ ἄνθρωποι γεννιοῦνται, μεγαλώνουν, γερνοῦν καὶ πεθαίνουν. Ὁμοίως τὰ ζῶα καὶ τὰ φυτά. Ἀκόμη καὶ τὰ αἰωνόβια ὄρη καὶ οἱ ἐκτεταμένες πεδιάδες, οἱ ἀπέραντες θάλασσες ὑφίστανται μεταβολές – ἀπὸ σεισμούς, καθιζήσεις, διαβρώσεις, ἡφαιστειακὴ δραστηριότητα… Καὶ οἱ ἀπειράριθμοι ἀστέρες, ποὺ ἡ ἡλικία τους ἀριθμεῖ ἑκατομμύρια ἔτη ζωῆς, κάποτε καὶ αὐτοὶ πεθαίνουν, σβήνουν.
Ὅμως τελικὰ ὅλα θὰ ἀλλάξουν· θὰ τὰ μεταβάλει ὁ Κύριος στὸ τέλος τῆς ἱστορίας, θὰ γίνουν καινούργια.
Ἀντίθετα ὁ Μεσσίας, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, εἶναι ἀναλλοίωτος, ὁ μόνος ἀναλλοίωτος. Ἀλλὰ ἡ ἰδιότητα αὐτὴ εἶναι γνώρισμα τοῦ Θεοῦ: «Ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, καὶ οὐκ ἠλλοίωμαι». Ἐγὼ εἶμαι Κύριος ὁ Θεός σας, καὶ δὲν ὑπόκειμαι σὲ μεταβολή, διακηρύσσει ὁ Ἴδιος στὴν Π. Διαθήκη (Μαλαχ. γ´ 6). Παρομοίως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ποὺ τιμοῦμε σήμερα τὴ μνήμη του, γράφει: Στὸν Θεὸ δὲν ὑπάρχει μείωση οὔτε αὔξηση, οὔτε προσθήκη, οὔτε ἀφαίρεση(*).
Ἀπὸ τὰ παραπάνω γίνεται φανερὸ ὅτι ὁ Μεσσίας δὲν ἀλλάζει, διότι εἶναι Θεός. Αὐτὸ τονίζει μὲ δύναμη ὁ θεόπνευστος συγγραφέας τῆς πρὸς Ἑβραίους Ἐπιστολῆς, γι᾿ αὐτὸ καὶ συγκρίνοντάς Τον μὲ τοὺς ἀγγέλους ὑπογραμμίζει ὅτι εἶναι ἀνώτερος ἀπὸ αὐτούς. Ἄρα οἱ πιστοὶ ὀφείλουν νὰ πιστέψουν ὁλοκληρωτικὰ στὸν Κύριο Ἰησοῦ ὡς Θεὸ καὶ νὰ μὴν εἶναι προσκολλημένοι στὸ γράμμα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Γιὰ τὴ δική μας ζωὴ ὅμως τί σημαίνει ὅτι ὁ Μεσσίας εἶναι ὁ ἀναλλοίωτος Θεός;
2. Ἀναλλοίωτο δόγμα καὶ ἦθος
Ὁ Μεσσίας εἶναι ὁ ἀναλλοίωτος Θεός, ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ τὴ σωτηρία μας! Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ Πίστη μας δὲν εἶναι θρησκεία ὅπως οἱ ἄλλες, ἀλλὰ θεία ἀποκάλυψη. Ἑπομένως γιὰ μᾶς τοὺς Ὀρθόδοξους Χριστιανοὺς εἶναι τελείως ἀπαράδεκτη ἡ πανθρησκεία, ἡ ἄποψη δηλαδὴ ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι ἀποδεκτές, διότι ἀποτελοῦν διαφορετικοὺς δρόμους ποὺ ὅλοι ὁδηγοῦν στὸν Θεό. Δὲν ἐπιτρέπεται ἑπομένως νὰ συμπροσευχόμαστε μὲ αἱρετικοὺς καὶ ἀλλόδοξους, οὔτε νὰ θεωροῦμε ὅτι δὲν ἔχουμε διαφορὲς μὲ ἐκείνους. Ὀφείλουμε νὰ φυλάττουμε τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη μας ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ ἀναλλοίωτη.
Σημαίνει ἐπίσης ὅτι εἶναι ἀναλλοίωτο ὄχι μόνο τὸ δόγμα ἀλλὰ καὶ τὸ ἦθος ποὺ Ἐκεῖνος μᾶς δίδαξε, ὁ Νόμος Του, οἱ ἐντολές Του. Δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ ἐφαρμόζουμε μόνο ὅποιες ἐντολὲς θέλουμε, οὔτε νὰ θεωροῦμε ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ξεπερασμένο καὶ εἶναι ἀνάγκη νὰ ἐκσυγχρονισθεῖ. Διότι δὲν εἶναι διδασκαλία ἀνθρώπου μιᾶς περασμένης ἐποχῆς, ἀλλὰ τοῦ αἰώνιου, ἀναλλοίωτου ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ.
Ἀντίθετα, ὅταν κάνουμε τέλεια ὑπακοὴ στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, ὁμολογοῦμε ἔμπρακτα τὴν πίστη μας στὴ θεότητά Του, ἀλλὰ καὶ μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νὰ μετάσχουμε κατὰ χάριν στὴ θεϊκὴ δόξα, νὰ κληρονομήσουμε τὴν ἄφθαρτη Βασιλεία Του! Διαβάζουμε σχετικὰ στὴν Α´ Καθολικὴ Ἐπιστολὴ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου: Ὁ μάταιος κόσμος φεύγει καὶ χάνεται, «ὁ δὲ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα»· ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ ἐπιτελεῖ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, μένει αἰώνια (Α´ Ἰω. β´ 17).
***
Ὁλοζώντανο τέτοιο παράδειγμα εἶναι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ποὺ σήμερα ἑορτάζουμε. Ὑπέβαλε τὸν ἑαυτό του σὲ πολὺ σκληρὴ ἄσκηση, ὥστε νὰ ἐφαρμόζει ἐπακριβῶς τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ στὴ ζωή του. Ἀλλὰ ἔδειξε καὶ ἰδιαίτερη εὐαισθησία στὸ Ὀρθόδοξο δόγμα καὶ ὑπερασπίσθηκε μὲ ἐπιτυχία τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη. Γι᾿ αὐτὸ ζεῖ δοξασμένος στοὺς αἰῶνες κοντὰ στὸν Κύριο. Ἂς ἐμπνευσθοῦμε ἀπὸ τὸ παράδειγμά του ἐμεῖς οἱ μέτριοι καὶ ἀδύναμοι Χριστιανοὶ καὶ φιλότιμα ἂς προσπαθοῦμε νὰ τὸ μιμηθοῦμε κατὰ τὸ δυνατόν, ὥστε νὰ ἀξιωθοῦμε κι ἐμεῖς τῆς ἄφθαρτης Βασιλείας τῶν οὐρανῶν κατὰ τὸ μέγα ἔλεός Του.
(*) Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Περὶ θείας καὶ θεοποιοῦ μεθέξεως 26, ΕΠΕ 3, 254.