Την ερχόμενη Δευτέρα, η περιφερειακή κυβέρνηση του ιρακινού Κουρδιστάν σκοπεύει
να πραγματοποιήσει ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της περιοχής. Έξι ημέρες αργότερα, η περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας θα πραγματοποιήσει το δικό της δημοψήφισμα για την απόσχιση από την Ισπανία.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι περισσότεροι εξωτερικοί παρατηρητές θα προτιμούσαν να μη γίνουν αυτά τα δημοψηφίσματα. Αλλά οι εγχώριοι πρωταγωνιστές έχουν διαφορετική άποψη. Τον περασμένο Μάρτιο, ο πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας Κάρλες Πουιγκντεμόντ μου είπε ότι οι Καταλανοί ζητούν απλώς την ίδια ευκαιρία με τους Σκωτσέζους για να καθορίσουν το μέλλον τους. Και τον Ιούνιο, η Μπαγιάν Σάμι Αμπντούλ Ραχμάν, επικεφαλής της αντιπροσωπείας των ιρακινών Κούρδων στην Ουάσινγκτον, είπε ότι το δημοψήφισμα στην περιοχή της δεν θα είναι δεσμευτικό. Ο στόχος του δεν είναι η ανεξαρτησία, αλλά η εξεύρεση μιας λύσης μέσω διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση της Βαγδάτης.
Η κυβέρνηση της Μαδρίτης θεωρεί το δημοψήφισμα στην Καταλονία παράνομο. «Αν ενδιαφέρεστε για την ηρεμία των περισσοτέρων Καταλανών, εγκαταλείψτε την κλιμάκωση του ριζοσπαστισμού και της ανυπακοής», προειδοποίησε χθες τους Καταλανούς ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι. Αλλά οι καταλανοί αξιωματούχοι είναι ανένδοτοι. «Η Ισπανία ανέστειλε την αυτοδιάθεση της Καταλονίας και επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης», δήλωσε ο Πουιγκντεμόντ, καταγγέλλοντας την επιδρομή των ισπανικών αρχών εναντίον των γραφείων της καταλανικής περιφερειακής κυβέρνησης, την κατάσχεση εκατομμυρίων ψηφοδελτίων και τη σύλληψη τουλάχιστον 14 καταλανών αξιωματούχων.
«Το διακύβευμα σήμερα δεν είναι η ανεξαρτησία της Καταλονίας, αλλά η δημοκρατία στην Ισπανία και στην Ευρωπαϊκή Ενωση», τόνισε Ραούλ Ρομέβα, υπεύθυνος εξωτερικών υποθέσεων της Καταλονίας. Ανώτατοι αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν πάρει τις αποστάσεις τους πάντως από τα αιτήματα της Καταλονίας και προειδοποιούν ότι μια ανεξάρτητη Καταλονία δεν θα έχει αυτομάτως θέση στην Ευρώπη.
Όμως χαμένη από τη διαδικασία αυτή δεν θα βγει μόνο η Καταλονία. Στην περιοχή αυτή αντιστοιχεί το 16% του πληθυσμού της Ισπανίας, το ένα πέμπτο της οικονομικής της παραγωγής και το ήμισυ των επενδύσεων σε startup το 2016. Ο αποχωρισμός λοιπόν από την οικονομική ισχύ της Καταλονίας είναι το ίδιο επίφοβος στη Μαδρίτη με τις ποινές φυλάκισης στη Βαρκελώνη.
Η ένταση ανεβαίνει και σε σχέση με το δημοψήφισμα της ερχόμενης Δευτέρας στο ιρακινό Κουρδιστάν, με την περιφερειακή κυβέρνηση να βυθίζεται σε μια όλο και μεγαλύτερη απομόνωση. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ιράκ, όπως κι εκείνο της Μαδρίτης, διέταξε την ακύρωση του δημοψηφίσματος, το οποίο είχε νωρίτερα χαρακτηριστεί αντισυνταγματικό από το ιρακινό κοινοβούλιο. Αυτό ήταν αναμενόμενο. Όμως οι Κούρδοι του Ιράκ δεν έχουν κερδίσει τη συμπάθεια ούτε των γειτόνων τους. Τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν, όπου ζουν σημαντικές κουρδικές μειονότητες, είναι ριζικά αντίθετες προς το δημοψήφισμα. «Προκλητικό και αποσταθεροποιητικό» έχει χαρακτηρίσει το δημοψήφισμα και ο Λευκός Οίκος.
Κούρδοι αξιωματούχοι επαναλαμβάνουν σε όλους τους τόνους ότι το δημοψήφισμα δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πρόκληση, αλλά ως μια συμβολική επικύρωση της βούλησης των ιρακινών Κούρδων. «Δεν πρόκειται ποτέ να προκαλέσουμε σύγκρουση», βεβαιώνει ο Ρόους Σαβάις, πρώην αντιπρόεδρος της ιρακινής κυβέρνησης και επικεφαλής της κουρδικής αντιπροσωπείας που διαπραγματεύεται με τη Βαγδάτη. «Θέλουμε διάλογο και μια ειρηνική λύση».
Τα γεγονότα όμως δείχνουν ότι η σύγκρουση δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η ένταση ήδη μεγαλώνει στο Κιρκούκ, μια επαρχία πλούσια σε πετρέλαιο με ανάμικτο κουρδικό, αραβικό και τουρκμενικό πληθυσμό, που θα ψηφίσει κι αυτή στο δημοψήφισμα. Η κυβέρνηση της Βαγδάτης διέταξε την αποπομπή του κούρδου κυβερνήτη της επαρχίας και εκφράζονται φόβοι ότι θα ξεσπάσουν συγκρούσεις ανάμεσα στον ιρακινό στρατό και τους κούρδους Πεσμεργκά που φρουρούν την επαρχία.
«Οι ενέργειες αυτές έχουν ενισχύσει τον κουρδικό εθνικισμό», παρατηρούν οι καθηγητές Μόργκαν Κάπλαν και Ράμζι Μαρντίνι. «Η σημασία της ψηφοφορίας έχει μεγαλώσει τόσο πολύ, που καμιά από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να υποχωρήσει».
Η Καταλονία μπορεί να απέχει χιλιάδες χιλιόμετρα από το Κιρκούκ – και να είναι ενταγμένη σε ένα τελείως διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο – αλλά η δυναμική είναι η ίδια κι εκεί. Κι ενώ πολλοί στις δύο περιοχές διεκδικούν με ενθουσιασμό το δικαίωμά τους να ψηφίσουν για την ανεξαρτησία τους, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι εμπρηστικό.
Άρθρο του Ισαάν Ταρούρ της Washington Post