"...τί ἡμῖν καὶ σοί, ᾿Ιησοῦ υἱὲ τοῦ Θεοῦ;"
Ευαγγέλιο-Απόστολος, σχολιασμός
ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ: Ε΄ Ματθαίου: Ματθ. η΄ 28
Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἐλθόντι τῷ ᾿Ιησοῦ εἰς τὴν χώραν τῶν Γεργεσηνῶν ὑπήντησαν αὐτῷ δύο δαιμονιζόμενοι ἐκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι, χαλεποὶ λίαν, ὥστε μὴ ἰσχύειν τινὰ παρελθεῖν διὰ τῆς ὁδοῦ ἐκείνης. καὶ ἰδοὺ ἔκραξαν λέγοντες· τί ἡμῖν καὶ σοί, ᾿Ιησοῦ υἱὲ τοῦ Θεοῦ; ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς; ἦν δὲ μακρὰν ἀπ᾿ αὐτῶν ἀγέλη χοίρων πολλῶν βοσκομένη. οἱ δὲ δαίμονες παρεκάλουν αὐτὸν λέγοντες· εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς, ἐπίτρεψον ἡμῖν ἀπελθεῖν εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων. καὶ εἶπεν αὐτοῖς· ὑπάγετε. οἱ δὲ ἐξελθόντες ἀπῆλθον εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων· καὶ ἰδοὺ ὥρμησε πᾶσα ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων κατὰ τοῦ κρημνοῦ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν. οἱ δὲ βόσκοντες ἔφυγον, καὶ ἀπελθόντες εἰς τὴν πόλιν ἀπήγγειλαν πάντα καὶ τὰ τῶν δαιμονιζομένων. καὶ ἰδοὺ πᾶσα ἡ πόλις ἐξῆλθεν εἰς συνάντησιν τῷ ᾿Ιησοῦ, καὶ ἰδόντες αὐτὸν παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν. Καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον διεπέρασε καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν.
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΑΙΜΟΝΙΖΟΜΕΝΩΝ
1. Περιορισμένη ἡ δύναμη τοῦ διαβόλου
Εἶναι πράγματι ἐντυπωσιακὸ αὐτὸ ποὺ περιγράφει τὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα καὶ συνέβη μόλις συνάντησε ὁ Κύριος Ἰησοῦς δύο δαιμονισμένους. Αὐτοὶ ἄρχισαν νὰ τρέμουν καὶ νὰ πανικοβάλλονται, μόνο καὶ μόνο μὲ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Χωρὶς Ἐκεῖνος νὰ τοὺς πεῖ τίποτα ἢ νὰ προβεῖ σὲ κάποια ἐνέργεια, ἀναστατώθηκαν καὶ ἄρχισαν νὰ κραυγάζουν ἀπεγνωσμένα. Ἀναγνώρισαν τὸν Ἰησοῦ ὡς Υἱὸ τοῦ Θεοῦ καὶ ὑποτάχθηκαν στὴν ἡγεμονικὴ κυριαρχία Του. Μάλιστα παρακαλοῦσαν τὸν Κύριο νὰ μὴν τοὺς διώξει ἐντελῶς, ἀλλὰ νὰ τοὺς ἐπιτρέψει νὰ εἰσέλθουν στὸ κοπάδι τῶν χοίρων.
Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι ὁ διάβολος ἔχει περιορισμένη δύναμη. Δὲν μπορεῖ νὰ κάνει τίποτα, ἂν δὲν τοῦ τὸ ἐπιτρέψει ὁ Θεός. Γι’ αὐτὸ καὶ ζητάει τὴν ἄδειά Του!
Ἂς μὴν ἀφήνουμε λοιπὸν τὸν φόβο καὶ τὸν πανικὸ νὰ μᾶς κυριεύει, ὅταν βλέπουμε τὸ κακὸ νὰ κυριαρχεῖ ἢ ὅταν ἀκοῦμε γιὰ μάγια καὶ ἐπιδράσεις πονηρῶν πνευμάτων. Ὅσοι δὲν ἔχουν καμία σχέση μὲ τὴ μαγεία καὶ τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου, καὶ ἀγωνίζονται ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας καὶ ζοῦν ἑνωμένοι μὲ τὸν Χριστό, τίποτα δὲν ἔχουν νὰ φοβηθοῦν. Ἀκόμη κι ἂν κάποιος θελήσει νὰ τοὺς ἐπηρεάσει μὲ δαιμονικὰ πράγματα, τίποτε δὲν θὰ πετύχει. Διότι ὁ πιστὸς ποὺ προσεύχεται καὶ ἐπικαλεῖται μὲ πίστη τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, ὁ πιστὸς ποὺ κάνει μὲ εὐλάβεια τὸ σημεῖο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ὁ πιστὸς ποὺ ἐκκλησιάζεται τακτικά, ἐξομολογεῖται καὶ κοινωνεῖ τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, δὲν κινδυνεύει ἀπὸ τὰ τεχνάσματα τοῦ διαβόλου. Τὰ ὑπερνικάει, διότι ἔχει μαζί του τὴν ἀκατανίκητη δύναμη τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
.
2. Ἡ ἁμαρτία ὁδηγεῖ στὴν καταστροφὴ
Τελικὰ ὁ Κύριος ἐπέτρεψε στοὺς δαίμονες νὰ εἰσέλθουν σὲ ἕνα κοπάδι χοίρων ποὺ ἔβοσκε ἐκεῖ κοντά. Ἔτσι τὰ πονηρὰ πνεύματα ἔφυγαν ἀπὸ τοὺς δύο ἀνθρώπους ποὺ τόσο καιρὸ ταλαιπωροῦσαν καὶ πῆγαν στοὺς χοίρους. Τότε, μπροστὰ στὰ ἔκπληκτα μάτια ὅλων, τὸ κοπάδι αὐτὸ ὅρμησε μὲ μανία κι ἔπεσε ἀπὸ τὸν γκρεμὸ στὴ λίμνη. Τρομερὴ καταστροφή! Καὶ αὐτὸ τὸ ἐπέτρεψε ὁ Κύριος γιὰ νὰ δώσει ἕνα μάθημα στοὺς Γεργεσηνούς, οἱ ὁποῖοι ἔτρεφαν κοπάδια μὲ χοίρους, πράγμα ἀπαγορευμένο γιὰ τοὺς Ἰουδαίους ἀπὸ τὸ Μωσαϊκὸ Νόμο.
Αὐτὴ εἶναι ἡ κατάληξη τῆς ἁμαρτίας: ἡ καταστροφή! Ἡ ἁμαρτία καὶ ἡ κάθε εἴδους παρανομία στὴν ἀρχὴ φαίνεται δελεαστικὴ ἢ καὶ ἐπικερδής. Τελικὰ ὅμως ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο σὲ τραγικὸ ἀδιέξοδο. Πόσα ἐγκλήματα ἢ καὶ αὐτοκτονίες προκαλοῦνται ἀπὸ τὰ τυχερὰ παιχνίδια, τὸν ἐθισμὸ στὰ ναρκωτικά, τὶς ἐφήμερες σχέσεις, τὶς παράνομες συναλλαγές… Καὶ ἐπαληθεύεται ὁ θεόπνευστος λόγος τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Τὰ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος» (Ρωμ. ς΄ 23)· δηλαδή, ὁ μισθὸς μὲ τὸν ὁποῖο ἡ ἁμαρτία πληρώνει τοὺς δούλους της εἶναι ὁ θάνατος!
3. Νὰ μὴ διώχνουμε τὸν Χριστὸ
Ὅταν οἱ Γεργεσηνοὶ πληροφορήθηκαν τὰ φοβερὰ γεγονότα, ξεσηκώθηκαν καὶ βγῆκαν νὰ συναντήσουν τὸν Ἰησοῦ. Ἤθελαν νὰ Τὸν βροῦν, ὄχι γιὰ νὰ Τὸν προσκυνήσουν, οὔτε γιὰ νὰ Τὸν εὐχαριστήσουν ποὺ θεράπευσε τοὺς δύο συμπατριῶτες τους καὶ ἀπάλλαξε τὴν πόλη τους ἀπὸ τὴ φοβερὴ μάστιγα. Τὸν ἀναζήτησαν γιὰ νὰ Τοῦ ζητήσουν νὰ φύγει ἔξω ἀπὸ τὰ ὅρια τῆς περιοχῆς τους!
Τί τραγικὸ ἀλήθεια νὰ διώχνουν τὸν Θεὸ ἀπὸ κοντά τους! Ἂν καὶ οἱ ἴδιοι ἦταν οἱ πραγματικοὶ ὑπαίτιοι της καταστροφῆς, στράφηκαν ἐναντίον τοῦ Θεανθρώπου καὶ Τὸν ἀπομάκρυναν, προκειμένου νὰ μποροῦν ἀνενόχλητοι νὰ συνεχίσουν τὸ ἔργο τῆς παρανομίας καὶ τῆς αἰσχροκέρδειας. Δυστυχῶς τὸ ὑλικὸ συμφέρον καὶ ἡ σκληροκαρδία τους δὲν τοὺς ἄφησαν νὰ συνέλθουν καὶ νὰ μετανοήσουν.
Ἀλήθεια, μήπως καὶ οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες μοιάζουμε μὲ τοὺς Γεργεσηνούς; Μήπως διώχνουμε τὸν Χριστό; Ὅταν πολλοὶ προτιμοῦν τὸν πολιτικὸ γάμο κι ὄχι τὸ εὐλογημένο Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας μας… ὅταν ἄλλοι σχεδιάζουν νὰ καταργήσουν τὴν ἀργία τῆς Κυριακῆς… ὅταν κάποιοι ἐπιχειροῦν νὰ ἀλλοιώσουν τὸ Ὀρθόδοξο μάθημα τῶν θρησκευτικῶν… ὅταν τὰ σχολεῖα καταργοῦν τοὺς σχολικοὺς ἐκκλησιασμούς… ὅταν ὁρισμένοι ζητοῦν νὰ κατεβοῦν οἱ ἱερὲς εἰκόνες ἀπὸ τὶς δημόσιες αἴθουσες… στὴν οὐσία διώχνουμε τὸν Χριστὸ ἀπὸ τὰ σπίτια, τὰ σχολειά, τὴν κοινωνία μας! Τραγικὴ κατάντια!
Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία ἀπὸ τὸ νὰ διώχνουμε τὸν Θεὸ ἀπὸ κοντά μας. Ὅπως ἐπίσης δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη εὐτυχία ἀπὸ τὸ νὰ ἐμπιστευόμαστε τὸν ἑαυτό μας στὰ χέρια τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ καὶ νὰ ἀφήνουμε Ἐκεῖνος νὰ κυβερνᾶ τὴ ζωή μας. Εἴθε ὅλοι μας νὰ γευθοῦμε αὐτὴ τὴν εὐτυχία!
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Ε΄ Ματθαίου: Ρωμ. ι΄ 1-10
Ἀδελφοί, ἡ μὲν εὐδοκία τῆς ἐμῆς καρδίας καὶ ἡ δέησις ἡ πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ τοῦ ᾿Ισραήλ ἐστιν εἰς σωτηρίαν· μαρτυρῶ γὰρ αὐτοῖς ὅτι ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ᾿ οὐ κατ᾿ ἐπίγνωσιν. ἀγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην, καὶ τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν. τέλος γὰρ νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστεύοντι. Μωϋσῆς γὰρ γράφει τὴν δικαιοσύνην τὴν ἐκ τοῦ νόμου, ὅτι ὁ ποιήσας αὐτὰ ἄνθρωπος ζήσεται ἐν αὐτοῖς· ἡ δὲ ἐκ πίστεως δικαιοσύνη οὕτω λέγει· μὴ εἴπῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου, τίς ἀναβήσεται εἰς τὸν οὐρανόν; τοῦτ᾿ ἔστι Χριστὸν καταγαγεῖν· ἢ τίς καταβήσεται εἰς τὴν ἄβυσσον; τοῦτ᾿ ἔστι Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ἀναγαγεῖν. ἀλλὰ τί λέγει; ἐγγύς σου τὸ ρῆμά ἐστιν, ἐν τῷ στόματί σου καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ σου· τοῦτ᾿ ἔστι τὸ ρῆμα τῆς πίστεως ὃ κηρύσσομεν. ὅτι ἐὰν ὁμολογήσῃς ἐν τῷ στόματί σου Κύριον ᾿Ιησοῦν, καὶ πιστεύσῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, σωθήσῃ· καρδίᾳ γὰρ πιστεύεται εἰς δικαιοσύνην, στόματι δὲ ὁμολογεῖται εἰς σωτηρίαν.
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
1. Ὅταν ἡ θρησκεία κρύβει ἐγωισμὸ
Ἦταν φανατικὸς Ἰουδαῖος ὁ ἀπόστολος Παῦλος καὶ ἀκριβὴς τηρητὴς τῶν φαρισαϊκῶν παραδόσεων. Ὡστόσο, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ δέχθηκε τὴν κλήση καὶ τὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, κατάλαβε ὅτι ἡ δικαίωση δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν τήρηση τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου, οὔτε περιορίζεται μόνο στοὺς Ἰσραηλίτες. Τὸ Εὐαγγέλιο ἀπευθύνεται πλέον σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Κάθε ἄνθρωπος καλεῖται στὴ σωτηρία. Τὶς ἀλήθειες αὐτὲς ἀναπτύσσει ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν στὴν ἐπιστολή του πρὸς Ρωμαίους, δηλαδὴ πρὸς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ρώμης, οἱ ὁποῖοι στὴν πλειοψηφία τους προέρχονταν «ἐξ ἐθνῶν» κι ὄχι «ἐξ Ἰουδαίων».
Οἱ ἀλήθειες αὐτὲς ἔρχονταν σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἰουδαϊκὲς ἀντιλήψεις. Παρὰ ταῦτα ὁ ἀπόστολος Παῦλος βεβαιώνει ὅτι δὲν ἔπαυσε ποτὲ νὰ ἀγαπᾶ τοὺς συμπατριῶτες του. Γράφει:
Ἀδελφοί, εἶναι σφοδρὸς ὁ πόθος μέσα στὴν καρδιά μου καὶ θερμὴ ἡ προσευχὴ πρὸς τὸν Θεὸ νὰ βροῦν οἱ Ἰσραηλίτες τὸν δρόμο τῆς σωτηρίας. Ἄλλωστε μπορῶ ἐξ ἰδίας πείρας νὰ σᾶς βεβαιώσω ὅτι «ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ᾿ οὐ κατ᾿ ἐπίγνωσιν»· ἔχουν ζῆλο γιὰ τὸν Θεὸ ἀλλὰ ὄχι ὀρθὴ ἐπίγνωση τοῦ θελήματός Του.
Ἀγνόησαν, δηλαδή, τὴ δικαίωση ποὺ χαρίζει ὁ Θεὸς καὶ ζήτησαν νὰ στήσουν τὴ δική τους ἀντίληψη σχετικὰ μὲ τὴ δικαίωση. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν ὑπέταξαν τὸν ἑαυτό τους στὴ δικαίωση τοῦ Θεοῦ.
Διότι ὁ Χριστὸς ἔδωσε τέλος στὴν ἀποστολὴ καὶ τὴν ἰσχὺ τοῦ Νόμου, κι ἔτσι τώρα ἐπιτυγχάνει τὴ δικαίωση καὶ τὴ σωτηρία του καθένας ποὺ πιστεύει στὸ Χριστό, κι ὄχι ὅποιος ἐξαρτᾶ τὴ δικαίωσή του ἀπὸ τὸ Νόμο, ὅπως οἱ Ἰσραηλίτες, ποὺ δὲν πίστευσαν στὸ Χριστό.
Πράγματι, εἶναι τραγικὸ νὰ πιστεύεις ὅτι ἔχεις τὴν ἀλήθεια, στὴν πραγματικότητα ὅμως νὰ εἶσαι στὴν πλάνη. Νὰ θεωρεῖς ὅτι ὑπερασπίζεσαι τὸν Θεὸ καὶ στὴν πραγματικότητα νὰ Τὸν πολεμᾶς! Νὰ νομίζεις ὅτι ἀκολουθεῖς τὸ θέλημά Του καί, στὴν οὐσία, νὰ στήνεις τὸ δικό σου ἐγωιστικὸ θέλημα. Νὰ καλύπτεις πίσω ἀπὸ τὶς θρησκευτικές σου πεποιθήσεις τὴν προσωπική σου ἐπιθυμία νὰ ἀναδειχθεῖς, νὰ ξεχωρίσεις, νὰ ἐπιβληθεῖς, νὰ ἱκανοποιήσεις τὴ φιλαρχία σου. Αὐτὸ ἀκριβῶς εἶχαν πάθει οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι «τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν».
Αὐτὸ δυστυχῶς συμβαίνει καὶ σὲ ὅσους δὲν θέλουν νὰ ἀκολουθήσουν τὴν πίστη καὶ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ ἐπινοοῦν δικές τους δοξασίες καὶ αἱρετικὲς διδασκαλίες. Κι ἔχουν μεγάλη εὐθύνη γιὰ τὴ ζημιὰ ποὺ προκαλοῦν ὄχι μόνο στὸν ἑαυτό τους ἀλλὰ καὶ στοὺς ἄλλους, διότι ἡ πλάνη τους προῆλθε «ἀπὸ φιλονεικίας καὶ φιλαρχίας μᾶλλον ἢ ἐξ ἀγνοίας» (ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος, PG 60, 565).
Ἂς προσέχουμε λοιπὸν πολὺ τὸ ἐγωιστικὸ πνεῦμα, διότι ὁδηγεῖ στὴν πλάνη. Ἡ ἀληθινὴ πίστη ἔχει ὡς βάση τὴν ὑπακοὴ καὶ τὴν ταπείνωση.
.
2. Μὲ ἁπλότητα καὶ ἐμπιστοσύνη
Ὡστόσο ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνεχίζει:
Ὁ Μωυσῆς γράφει γιὰ τὴ δικαίωση ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν Μωσαϊκὸ Νόμο, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ποὺ θὰ τηρήσει ὅλα ἀνεξαιρέτως ὅσα ὁ Νόμος διατάζει, θὰ ζήσει χάρη σ’ αὐτά, καὶ συνεπῶς αὐτὸς καὶ μόνο θὰ σωθεῖ. Ποιὸς ὅμως μπορεῖ νὰ τηρήσει μὲ ἀκρίβεια κάθε ἐντολὴ τοῦ Νόμου;
Ἀντιθέτως, σχετικὰ μὲ τὴ δικαίωση ἀπὸ τὴν πίστη θὰ λέγαμε αὐτὸ ποὺ ἀναφέρει κι ὁ Μωυσῆς στὸ Δευτερονόμιο: Μὴν εἰσχωρήσει στὴν καρδιά σου ὁ λογισμός: Ποιὸς θὰ ἀνεβεῖ στὸν οὐρανὸ γιὰ νὰ κατεβάσει ἀπὸ ἐκεῖ τὸν Χριστό; Ἢ, ποιὸς θὰ κατεβεῖ στὰ σκοτεινὰ καὶ βαθιὰ μέρη τοῦ Ἅδη; Γιὰ νὰ ἀναστήσει δηλαδὴ τὸν Χριστὸ ἀπὸ τοὺς νεκρούς, ποὺ θὰ μᾶς δώσει τὴ σωτηρία καὶ τὴ ζωή.
Ἀλλὰ τί λέει ἡ Ἁγία Γραφὴ γιὰ τὴ σωτηρία ἀπὸ τὴν πίστη; «Ἐγγύς σου τὸ ρῆμά ἐστιν, ἐν τῷ στόματί σου καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ σου»· δηλαδή, εἶναι κοντά σου ὁ λόγος ποὺ πρέπει νὰ πιστέψεις, καὶ τὸν ὁποῖο ἐμεῖς οἱ Ἀπόστολοι κηρύττουμε.
Καὶ εἶναι κοντὰ στὸ στόμα σου καὶ στὴν καρδιά σου ὁ λόγος αὐτός, διότι, ἐὰν ὁμολογήσεις μὲ τὸ στόμα σου τὸν Ἰησοῦ ὡς Κύριο καὶ πιστέψεις μὲ τὴν καρδιά σου ὅτι ὁ Θεὸς Τὸν ἀνέστησε ἀπὸ τοὺς νεκρούς, θὰ σωθεῖς. Καὶ θὰ σωθεῖς, ἐπειδὴ μὲ τὴν καρδιά του πιστεύει κανεὶς καὶ μὲ ὅλη τὴν ψυχή του, καὶ ὡς καρπὸ τῆς πίστεως αὐτῆς ἔχει τὴ δικαίωσή του· καὶ μὲ τὸ στόμα του ὁμολογεῖ τὴν πίστη, καὶ ὡς καρπὸ ἔχει τὴ σωτηρία του.
Αὐτὸ ποὺ τονίζει ἐδῶ ὁ θεόπνευστος Ἀπόστολος εἶναι ὅτι πλέον ὁ δρόμος γιὰ τὴ σωτηρία μας εἶναι ἀνοικτός. Καὶ εἶναι τόσο ἁπλὸ γιὰ κάθε ἄνθρωπο νὰ τὸν ἀκολουθήσει! Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Χριστὸς προσέφερε τὸ ἀπολυτρωτικό Του ἔργο, τὸ δυσκολότερο ἔχει συντελεσθεῖ. Ἐκεῖνο ποὺ ἀπομένει εἶναι ὁ καθένας μας νὰ ἐνεργοποιήσει τὴ δυνατότητα ποὺ τοῦ δίνεται γιὰ τὴ σωτηρία μέσα στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Δηλαδὴ νὰ πιστεύσει στὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ νὰ Τὸν ἀγαπήσει μὲ ὅλη του τὴν καρδιά. Νὰ Τὸν ὁμολογεῖ ὡς τὸν μόνο ἀληθινὸ Θεό, ὡς τὸν Σωτήρα καὶ Λυτρωτή του καὶ νὰ ἀγωνίζεται νὰ ζεῖ σύμφωνα μὲ τὸ ἅγιο θέλημά Του μὲ τὴ Χάρη τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸς εἶναι ὁ μόνος δρόμος σωτηρίας.