Συνοπτική βιογραφία-υμνολογία
Ψυχὴν ὁ θεῖος ἐξερεύγεται Λέων,
Καὶ δαιμόνων φάλαγξιν ἐμβάλλει φόβον.
Ὀγδοάτῃ δεκάτῃ τε Λέων ἠρεύξατο θυμόν.
Ο Λέων έζησε στα χρόνια των βασιλέων Μαρκιανού και Πουλχερίας (450). Ήταν ένας από τους μεγάλους προμάχους και υποστηρικτές της ορθόδοξης αλήθειας. Όταν έγινε ή Δ' Οικουμενική Σύνοδος στη Χαλκηδόνα, ή έμμεση συμμετοχή του υπήρξε ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των Μονοφυσιτών. Έστειλε σ' αυτήν τέσσερις αντιπροσώπους του και μια επιστολή πού απευθυνόταν στη Σύνοδο (για την ακρίβεια ή επιστολή του αγίου Λέοντος είχε σταλεί τρία (3) χρόνια πριν στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανό και ανεγνώσθη στη Σύνοδο. Είναι δε γνωστή ως "Τόμος του Λέοντος"). Μ' αυτή καθόριζε με πλήρη ακρίβεια και αλήθεια τις δύο φύσεις του Χριστού. Τη θεία και την ανθρώπινη. Ή επιστολή ακούστηκε με ενθουσιασμό και άρεσε πάρα πολύ στα μέλη της Συνόδου και στο βασιλιά Μαρκιανό.
Ή χρησιμότητα της ήταν μεγάλη στη διεξαγωγή των συζητήσεων και στη διατύπωση των όρων, για την απόφαση της Συνόδου. Έτσι ο Λέων, με "την μάχαιραν του Πνεύματος, ο εστί ρήμα Θεού", δηλαδή με το μαχαίρι του Πνεύματος, πού είναι ο λόγος του Θεού, έστω και έγγραφος στην περίπτωση αυτή, έγινε από τα λαμπρότερα όπλα, για τη συντριβή της πλάνης των αιρετικών. ο Λέων, πού διακρινόταν για την επιστημονική και θεολογική του Ικανότητα, άφησε αρκετές ομιλίες, πού είναι γραμμένες με πολλή γλαφυρότητα και δύναμη. Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή της βιογραφίας του, αυτή του Σ. Εύστρατιάδη, πού παραθέταμε όπως ακριβώς είναι γραμμένη: Έγεννήθη εν Ρώμη περί τα τέλη του δ' αιώνος, επί δύο πάπων διατελέσας διάκονος του Καλλίστου και Σήξτου, όν και διεδέχθη εις τον θρόνον τη 29η Σεπτεμβρίου του 440. Υπήρξεν εις των άπολυταρχικωτέρων πάπων, υποστηρίξας μετά πείσματος το παπικόν πρωτεΐον και αντιταχθείς κατά της αποφάσεως της Δ' εν Χαλκηδόνι συνόδου (451) χορηγησάσης δια του κη' Κανόνος αυτής τα 'ίσα πρεσβεία τω πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως με τον έπίσκοπον Ρώμης.
Έκτοτε μέχρι του νυν δεν έπαυσαν οι πάπαι τα πρωτεία επί της καθόλου εκκλησίας διεκδικούντες, πολλών κακών γενόμενοι τη εκκλησία πρόξενοι. Την κατάταξιν αυτού μεταξύ των αγίων της ημετέρας εκκλησίας οφείλει ο Λέων εις την δογματικήν έκείνην επιστολήν (ϊδ. Μίςηβ, ΡβίΓ. Ιβί. 54, 755-781), οποίαν απέστειλεν εις την εν Χαλκηδόνι Δ' Οικουμενικήν Σύνοδον εναντίον των Μονοθελητών και Μονοφυσιτών, ης το περιεχόμενον έγένετο μετ' ενθουσιασμού δεκτόν από μέρους των παρευρεθέντων πατέρων. Εκοιμήθη τη 10η Νοεμβρίου 460).
***ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ***
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως, ὀρθοδοξία, ὑπεστήριξας, τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς πολύφωνον τοῦ πνεύματος ὄργανον ἐκ γὰρ Δυσμῶν ἀναλάμψας ὡς ἥλιος, αἱρετικῶν τὴν ἀπάτην ἐμείωσας, Λέων Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ἐπί θρόνου Ἔνδοξε, ἱερωσύνης καθίσας, καί λεόντων στόματα, τῶν λογικῶν ἀποφράξας, δόγμασιν ἐν θεοπνεύστοις σεπτῆς Τριάδος, ηὔγασας φῶς τῇ σῇ ποίμνῃ θεογνωσίας· διά τοῦτο ἐδοξάσθης, ὡς θεῖος μύστης Θεοῦ τῆς χάριτος.
Κάθισμα
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείοις δόγμασι, περιαστράπτων, φέγγος ἔλαμψας ὀρθοδοξίας, καὶ αἱρέσεων τὸ σκότος ἐμείωσας· καὶ μεταστὰς ἐκ τοῦ βίου πανόλβιε, πρὸς τὸ ἀνέσπερον φῶς κατεσκήνωσας· Λέον Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Ὁ Οἶκος
Τὸν Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ τρισήλιον φῶς, τὴν τρισαγίαν δύναμιν, Θεότητα μίαν, καὶ μίαν οὐσίαν, ταύτην κηρύξας, χείλη τὰ δόλια εἰς τέλος ἐνέφραξας αἱρετιζόντων, Λέον Θεόσοφε· ὅθεν τὴν ἁγνὴν Χριστοῦ λοχεύτριαν, Θεοτόκον ὁμολογήσας, τοῦ Νεστορίου τὴν ὀφρὺν καὶ φληνάφειαν καθεῖλες· Διὰ τοῦτο ἐγνώσθης ἐν τῷ κόσμῳ , ὡς θεῖος μύστης Θεοῦ τῆς χάριτος.